آرتمیا غذای اصلی تولید میگو و آبزیان در کشور به شمار می‌رود، ولی با وجود ذخایر عظیم آن در کشور به خصوص دریاچه ارومیه در حال حاضر بخش زیادی از آن از طریق واردات وارد کشور می‌شود.
هر چند وضعیت فعلی دریاچه ارومیه بحرانی است و این موضوع شرایط زندگی برای آرتمیا را نیز سخت‌تر کرده اما این موجود قابلیت زندگی در همین شرایط سخت را داراست و سیست های آرتمیا در کف دریاچه ارومیه ته نشین می‌شود بعد از بهبود شرایط آبی قابلیت شکوفایی دارند، اما متأسفانه بر اساس اعلام مرکز تحقیقات آرتمیای کشور این موضوع نادیده گرفته می‌شود نزدیک دو سال است ریالی اعتبار ملی و استانی برای این مرکز تخصیص نیافته است.
به اعتقاد کارشناسان مسائل اقتصادی آذربایجان غربی آرتمیا ارومیانا به دلیل اقتصادی بودن و ارزآوری، کمک به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه یکی از منابع مهم اقتصادی استان به شمار می‌رود، آرتمیا موجود کوچکی است که به عنوان غذای زنده در تغذیه آغازین میگو، ماهیان دریایی، ماهیان خاویاری و ماهیان زینتی کاربرد وسیعی دارد و چهار گروه آبزیان در مراحل اول رشد وابسته به این موجود پرانرژی و مقوی هستند.
در حال حاضر باوجود زمینه تولید این موجود باارزش اقتصادی بخش قابل توجهی از این نیاز کشور و صنعت آبزی پروری از طریق واردات تأمین می‌شود که در صورت برنامه ریزی اصولی از سوی مسئولان می‌توان نه در کمتر از یکسال نیاز کشور را تأمین کرد بلکه بخش زیادی از آرتمیاهای تولیدی را هم صادر کرد.
در حال حاضر صنعت آبزی پروری جهان سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد دارد و نزدیک به ۳۰ میلیون نفر در این صنعت در کل جهان مشغول به کار هستند که همگی وابسته به تولید و پرورش آرتمیاست که در همین راستا ایران می‌تواند در تولید این جانور دریایی و ایجاد اشتغال نقش بسزایی ایفا کند.
ریالی در دو سال اخیر به مرکز تحقیقات آرتمیای کشور پرداخت نشده است
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با گلایه از بی توجهی مسئولان به این مرکز گفت: در دو سال اخیر هیچ اعتباری در سطح ملی و استانی برای طرح‌های تحقیقاتی این مرکز پرداخت نشده و هر فعالیتی صورت می‌گیرد از بودجه ناچیز مرکز هزینه می‌شود.
علی نکویی فرد با بیان اینکه دریاچه ارومیه بزرگترین منبع تولید آرتمیا در کشور به شمار می‌رود، گفت: هر چند شرایط این موجود زنده به دلیل وضعیت فعلی دریاچه ارومیه حاد و بحرانی است اما این موجود می‌تواند در این شرایط سخت نیز سال‌ها زنده بماند.
وی با بیان اینکه سیست های آرتمیا در شرایط بحرانی، کم آبی و نمک بالای دریاچه در کف آن ته نشین می‌شوند ولی از بین نمی‌روند، اضافه کرد: با بهبود نسبی دریاچه ارومیه بعد از سال‌ها آرتمیا این قابلیت را دارد دوباره به مرحله شکوفایی برسد.
نکویی فرد با اشاره به ضرورت پایش ذخایر آرتمیا در دریاچه ارومیه عنوان کرد: این پایش باید به صورت منظم و دقیق صورت گیرد اما به دلیل عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز آخرین پایش توسط اعتبارات ناچیز مرکز در شهریورماه سالجاری صورت گرفته است و این پایش نشان می‌دهد، سیست های آرتمیا به دلیل وضعیت نامناسب دریاچه در کف آن ته نشین شده و میزان بیومس آرتمیا نیز به کمترین میزان در سه سال اخیر رسیده است.
در دو سال اخیر هیچ اعتباری در سطح ملی و استانی برای طرح‌های تحقیقاتی این مرکز پرداخت نشده و هر فعالیتی صورت می‌گیرد از بودجه ناچیز مرکز هزینه می‌شودرئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به ایجاد بانک ژن آرتمیا گفت: امسال از بانک ژن آرتمیا رونمایی کرده‌ایم، در این بانک ژن از گونه‌های متعدد و منحصر به فرد آرتمیا در کشور به خصوص آرتمیا ارومیانا نگهداری می‌شود تا در صورت کاهش و یا از بین رفتن آنها امکان بازسازی و تولید داشته باشیم.
نکویی فرد با بیان اینکه بارها با رسانه‌های مختلف کشوری و استانی در خصوص کمبود بودجه و اعتبار این مرکز مصاحبه کرده‌ام و به مسئولان نیز اعلام شده اما تاکنون نتیجه‌ای در پی نداشته است، افزود: ما در مؤسسه تحقیقات آرتمیا ظرفتی و توانمندی بالایی برای ارزیابی ذخایر آرتمیا و نیز برخی گونه‌های آبزی داریم که این ظرفیت‌ها نادیده گرفته می‌شود.
استفاده از آب‌های نامتعارف بخش کشاورزی بهترین فرصت برای پرورش آرتمیاست
آرتمیا غذای اصلی میگو، ماهیان دریایی، ماهی‌های زینتی و ماهیان خاویاری در مرحله اولیه رشد است و در مرحله لارو یا همان نوزاد، این موجودات برای رشد به آرتمیا نیاز دارند به نحوی که اگر امروز آرتمیا از سیستم تغذیه آبزیان حذف شود، صنعت آبزی‌پروری با مشکل مواجه و از بین خواهد رفت.
این ماده غذایی باعث افزایش ایمنی و بقای لارو آبزیان می‌شود و در تغذیه مرحله پست لارو میگو جایگزینی ندارد و سالانه ۷۰ تن سیست آرتمیا که نیاز صنعت شیلات به آن است، وارد کشور شده و برای هر کیلوگرم آن ۸۰ تا ۱۰۰ دلار هزینه می‌شود.
وی با بیان اینکه پرورش و تولید آرتمیا به منابع آبی زیادی نیاز دارد، گفت: از آب‌های نامتعارف به خصوص در بخش کشاورزی و نیز پسابهای تصفیه خانه می‌توان برای تولید آرتمیا بهره برد که این موضوع چندان مورد توجه قرار نگرفته است، در حال حاضر یکی از اهداف مهم این مرکز توسعه و تکثیر آرتمیا از آب‌های نامتعارف بخش کشاورزی نه در آذربایجان غربی بلکه کل کشور است.
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور خاطر نشان کرد: برای نمونه یک طرح پایلوت در شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان است که در سطح هزار مترمربع اقدام به ایجاد مزرعه الگویی و ترویجی برای تکثیر آرتمیا اقدام کرده‌ایم نتایج این طرح بسیار مثمرثمر بود و در نظر داریم این طرح که به صورت آزمایشی اجرا می‌شود به صورت عملیاتی وارد فاز اجرایی شود.
وی با موفق خواندن نتایج آزمایشی این طرح در آران و بیدگل اضافه کرد: تا پایان سال تلاش می‌شود این مزرعه به صورت الگویی و ترویجی ایجاد و وارد فاز عملیاتی شود و ضمن آن در سایر شهرهای کشور که مستعد این طرح هستند نیز اجرایی شود.
نکویی فرد یکی از مهمترین دلایل عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز به این مرکز را عدم تدبیر و تمهید از سوی مسئولان استانی در این حوزه دانست و گفت: متأسفانه مسئولان استان هستند هیچ تمهیداتی برای توسعه و تکثیر آرتمیا اندیشه نشده است و این موضوع ارجحیتی برای مسئولان آذربایجان غربی ندارد.
کشت گلخانه‌ای آرتیما در دستور کار قرار دارد
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور از طرح کشت گلخانه‌ای آرتمیا در آذربایجان غربی خبر داد و گفت: یکی از اقدامات مهم استفاده از آب‌های نامتعارف بخش کشاورزی، آب پسابهای تصفیه خانه‌ها و آب‌های شور برای تکثیر آرتمیاست، با توجه به اینکه آذربایجان غربی از نظر آب و هوایی سرد و کوهستانی بوده و پرورش آرتمیا در سطح آزاد ریسک اقتصادی بالایی دارد در نظر داریم اقدام به کشت گلخانه‌ای کنیم.
با توجه به اینکه آذربایجان غربی از نظر آب و هوایی سرد و کوهستانی بوده و پرورش آرتمیا در سطح آزاد ریسک اقتصادی بالایی دارد در نظر داریم اقدام به کشت گلخانه‌ای کنیموی ادامه داد: در این راستا با ایجاد سازه‌های گلخانه‌ای قادر خواهیم بود در وسعت‌های کم در طول سال اقدام به تولید و تکثیر آرتمیا کرده به این ترتیب در طول سال آرتمیا خواهیم داشت و می‌توانیم بخشی از نیاز غذایی صنعت آبزی پروی کشور را تأمین کنیم.
نکویی فرد با اشاره به اینکه بر اساس برنامه ششم توسعه شیلات ایران سالانه ۷۰ تن تخم آرتمیا نیاز دارد که با توجه به توسعه روز افزون صنعت آبزی پروری در کشور این میزان در سالهای اخیر افزایش یافته است، گفت: متأسفانه با وجود ظرفیت‌های کم نظیر تولید و تکثیر آرتمیا بیش از ۹۰ درصد نیاز کشور به آرتمیا از خارج کشور تأمین می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به چالش تأمین نهاده‌ها در کشور به خصوص در بخش نهاده‌های شیلاتی عنوان کرد: در صورت حمایت مسئولان می‌توان با تولید حداکثری آرتمیا بخش زیادی از نیاز صنعت آبزی پروی کشور را تأمین کرد.
وی همچنین با گلایه از محیط زیست برای واگذاری طرح‌ها در زمینه طرح‌های شیلاتی به اشخاص خاص گفت: یکی از بحث‌های مهم استفاده از آب‌های نامتعارف و خروجی پساب‌ها برای پرورش برخی گونه‌ها به خصوص آرتمیاست سالهاست این طرح‌ها از سوی محیط زیست به اشخاص خاص داده می‌شود در حالی که معتقدم باید از طریق فراخوان کشور زمینه فعالیت در این طرح‌ها به همه افرادی که در این حوزه توانمند هستند ارائه شود.
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با تاکید بر اینکه در سالهای اخیر این طرح‌ها و اعتبارات به افراد شناخته شده ارائه می‌شود، گفت: تاکنون نتایج چندان قابل قبولی از این اقدام ندیده‌ایم در حالی که از طریق فراخوان عمومی قابلیت جذب افراد مختلف را فراهم کنیم می‌توان نتایج موفق تری را شاهد بود.
تولید آرتمیا در دشت فسندوز میاندوآب
یکی از طرح‌های قابل توجه در زمینه تولید آرتمیا تبدیل دشت فسندوز میاندوآب که روزگاری برای آبزی پروری در میاندوآب راه اندازی شده ولی به دلیل محدودیت منابع آبی راکد بود به پرورش آرتیماست
مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی در این زمینه گفت: دشت فسندوز میاندوآب محلی منحصر به فرد است که به صورت استاندارد و پایلوت از سال ۱۳۹۳ تاکنون آرتمیا در آن تولید می‌شود.
محمدباقر قریشی ادامه داد: ۴۵ هکتار استخر پرورش آرتمیا در دشت فسندوز میاندوآب فعال بوده و ۶۰ هکتار در دست احداث است که تلاش می‌شود تا پایان سال آماده احداث و بهره برداری شود.
وی با بیان اینکه هم اکنون با اقدامات به عمل آمده مشکلات این مجتمع مرتفع شده که پیش بینی می‌شود تا پایان سال جاری سطح زیر کشت آرتمیا به ۲۰۰ هکتار افزایش یابد، گفت: در این راستا با تولید ۲۰ تن سیست آرتمیا و ۲۰۰ تن بیومس آرتمیا در این مزارع حداقل برای ۱۰۰ نفر ایجاد اشتغال می‌شود.
وی اضافه کرد: در سایر نقاط کشور به ویژه در کرمان نیز آرتمیا فرانسیسکانا تولید می‌شود و محیط زیست با یک حرکت بسیار مطالعه شده، اجازه نمی‌دهد هیچکدام از این گونه‌ها جابه‌جا شوند.
صنعت میگو، ماهیان خاویاری، ماهیان دریایی و ماهیان زینتی در مراحل اول رشد به طور ۱۰۰ درصد به آرتمیا وابسته است، تقریباً کل نیاز کشور از آمریکا و چین وارد می‌شود و امروزه به هر دلیلی اگر واردات تخم آرتمیا متوقف شود صنعت آبزی پروری کشور با خطر بزرگی مواجه خواهد شد.
آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه شناخته‌شده آرتمیای دوجنسی در جهان است، ارزش غذایی آن در حد مطلوب است و دارای بیش از ۵۲ درصد پروتئین و چهار درصد چربی است، ترکیب و میزان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آن در حدی است که نیازهای آبزیان آب‌های شیرین را به‌طور کامل برآورده می‌سازد.
در حال حاضر ذخایر سیست و تخم آرتمیا در دریاچه ارومیه نسبت به سال ۷۶ کاهش بسیار چشمگیری دارد و طرح‌های احیای آن در استخرهای مصنوعی، ایجاد بانک ژنی و… هرچقدر هم به واقعیت نزدیک باشد نمی‌تواند از بیم و نگرانی برای جدال نابرابر کم‌آبی و شوری با تنها موجود زنده دومین دریاچه شور ارومیه بکاهد.
منبع: مهر
