دانشگاه‌های برتر جهان متناسب با تغییرات جهان دائما خود را به روزرسانی می‌کنند؛ اما دانشگاه‌های ایران از این تغییرات جا مانده‌اند و نمی‌توانند فارغ‌التحصیلانی متناسب با نیاز بازار کار تربیت کنند.
حسن توسلی در گفت‌وگو با ایسکانیوز، ساختار آموزش عالی کشور را قدیمی دانست و اظهار کرد: اولویت آموزش عالی در گذشته با تربیت دانشجو و آموزش بود. به تدریج و از حدود ۲۰ سال پیش، پژوهش برجسته شد و در نتیجه چاپ مقاله اهمیت بیشتری پیدا کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان این که البته پژوهشکده‌ها از همان ۲۰ سال پیش نتوانستند به راحتی وارد کار شوند و با مقاومت سیستم تنبل آموزشی مواجه شدند، افزود: چون نگاه غالب به دانشگاه، آموزشی بود.
۲۰ سال از تاسیس پژوهشگاه‌ها می‌گذرد؛ اما هنوز آیین‌نامه‌ای مستقل از دانشگاه‌ها ندارند.
وی با اشاره به این که امروز حدود ۲۰ سال از تاسیس پژوهشکده‌ها گذشته است؛ اما هنوز آیین‌نامه‌هایی که برای اعضای هیئت علمی پژوهشی اعمال می‌شود، همان آیین‌نامه‌های اعضای هیئت علمی آموزشی است، گفت: حتی در فرمی که اعضای هیئت علمی پژوهشی، مشخصات خود را در آن وارد می‌کنند، نام پژوهشکده یا پژوهشگاه وجود ندارد.
توسلی با تاکید بر این که هنوز پس ازگذشت ۲۰ سال چیزی به نام تحقیق جا نیفتاده است، بیان کرد: متاسفانه تحقیق جایگاهی در آموزش عالی ندارد در حالی که تمام تحولات آموزش عالی در این سالها به همت همین پژوهشگاه‌ها انجام شده است. مقالات با رنکینگ بالا، نوآوری‌ها و پتنت‌ها همه از جمله دستاوردهای پژوهشگاه‌ها هستند.
وظیفه دانشگاه، تربیت فناور و خلق فناوری است
استاد سرآمد علمی با تصریح بر این که دانشگاه‌های برتر دنیا سالهاست از پژوهش هم عبور کرده‌اند و به دنبال خلق فناور و فناوری هستند، افزود: دیگر این دیدگاه که دانشگاه تنها محلی برای آموزش دروس تئوری است، کارآمدی ندارد و امروز دانشگاه‌ها به بازار کار وصل شده‌اند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: دانشگاه، فناور تربیت می‌کند و فناور شرکتی وابسته به دانشگاه یا به کمک مراکز رشد دانشگاه، تاسیس می‌کند. ایران هم به نوعی همین راه گذرانده است؛ اما به قدری سخت و کند عمل می‌کند که باید پرسید چرا؟
توسلی با بیان این که تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان در ایران نشان‌دهنده این است که فارغ‌التحصیلان آموزش‌دیده هستند؛ اما فناور نیستند، افزود: مشکل اصلی این است که دانشگاه، فارغ‌التحصیلی تربیت می‌کند که برای مشاغل مناسب نیست و مشاغل به دنبال نیروی کاری هستند که در دانشگاه تربیت نمی‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر این که جایگاه آموزش و پژوهش به درستی در دانشگاه‌های کشور مشخص نشده است، گفت: این که به جای یک مقاله، ۱۰ یا ۱۰۰ مقاله ارائه شود، مهم نیست. آنچه اهمیت دارد این است که فناوری تربیت شود که مشکلی از مشکلات جامعه را برطرف کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: برخی می‌گویند وظیفه آموزش عالی، تنها آموزش است و نهاد دیگری آن وظیفه را بر عهده بگیرد؛ اما به نظر من این تفکر درست نیست. چون آموزش عالی در همین کشور است و وظیفه دارد، جای خالی را پر کند.
توسلی با ذکر مثالی یادآور شد: برای مثال، وقتی در کشوری جنگ اتفاق می‌افتد، اگر افسران ارتش تنها به دنبال ارتقای درجه خود باشند، کشور در جنگ شکست می‌خورد. در حالیکه آن زمان اصلا وقت مناسبی برای رفتن به دنبال درجه نیست و اولویت با پیروزی در جنگ است.
آموزش عالی حل مشکلات کشور را رها کرده و تنها به دنبال ارتقای درجه و بالا بردن تعداد مقالات خود است.
استاد سرآمد علمی با تصریح بر این که آموزش عالی ما امروز تنها به دنبال ارتقای درجه و بالا بردن تعداد مقالات است، بیان کرد: توجه به این نکته مهم است که این باور در جامعه علمی شکل گرفته و تغییر باور یک جامعه علمی سخت است.
وی با بیان این که شیوع کرونا سبب تعطیلی برخی مشاغل مانند رستوران‌ها شد که بر زندگی مردم تاثیری جدی داشت، تاکید کرد: در حالی که اگر آموزش عالی به خصوص وزارت علوم دو سال هم تعطیل شود، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. وقتی تعطیلی این نهاد هیچ تاثیری ندارد یعنی اتفاقی در آن رخ نمی‌دهد. اغراق آمیز این موضوع را مطرح می‌کنم؛ اما به نظر می‌رسد ۸۰ درصد بدنه آموزش عالی اصلا کار نمی‌کنند.
توسلی آموزش عالی فعال و پویا را منشا تصمیمات مهم کشوری دانست و گفت: دانشگاهیان معمولا به دولت اعتراض می‌کنند که چرا ما را در تصمیمات دخیل نمی‌دانید؛ اما به نظر من، خودشان دخالت نمی‌کنند. آموزش عالی باید زحمت بکشد و ۲۰ طرح به دولت ارائه دهد تا بالاخره یکی از آن‌ها مورد پذیرش قرار بگیرد. دانشگاه باید دولت‌ها را قانع کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با ذکر مثالی یادآور شد: مثلا دانشمندان هسته‌ای از خاستگاه دانشگاه به کمک برخی دستگاه‌ها کاری انجام دادند که ابزاری چانه‌زنی برای کل کشور در مذاکرات بین‌المللی فراهم کرده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: به نظر من، همه موضوعات علمی می‌توانند تا این حد موثر باشد و کشور را وارد تعاملات جهانی کند. موضوعاتی مانند نرم‌افزار، سخت‌افزارهای اپتیکی یا سخت‌افزارهای الکترونیکی که هر کدام این‌ها یک قدرت است. پس قدرت اصلی می‌تواند در دانشگاه‌ها باشد به شرطی که دانشگاه از این تنبلی رها شود.
استاد سرآمد علمی در پایان با بیان این که دانشگاه‌ها سربازان کشورند که باید در این جنگ وارد جبهه شوند و فناوری و فناور خلق کنند، اظهار کرد: اگر این اتفاق بیفتد، حدود ۱۰۰ هزار عضو هیئت علمی در وزارت علوم هر کدام می‌توانند یک هسته تولید باشند و ۱۰۰ هزار هسته تولید در یک دهه می‌تواند یک مملکت را جا به جا کند.