دو دیپلمات انگلیسی و هلندی در پاتی شبانه‌ای در منطقه ولنجک تهران دستگیر شدند؛ این دو دیپلمات پس از تحویل به پلیس امنیت احراز هویت و آزاد شدند؛ چندی پیش دستگیری دیپلمات ژاپنی هم در یک پارتی شبانه نیز خبرساز شد.
غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضاییه درباره پارتی شبانه سعادت‌آباد و دستگیری دیپلمات ژاپنی گفت: شواهدی دال بر هدایت‌شده بودن این میهمانی‌ها در تهران و برخی استان‌های دیگر از جمله مازندران و خراسان وجود دارد و برخی با افرادی که از سفارت‌خانه‌ای آمده بودند صحبت و آن‌ها را نشان کرده و قرار‌های خود را در پارتی می‌گذاشتند.
قانون، دیپلماسی، کشک!
هر از چندگاهی تخلف دیپلمات‌ها یا حتی اتباع خارجی در ایران از قوانین کشور، مسئله داغ رسانه‌ها شده و پس از فروکش موج خبری با پشت گوش انداختن وزارت خارجه، به باد فراموشی سپرده می‌شود.
در حالیکه در عرف دیپلماتیک جهان، رعایت قوانین کشور میزبان توسط دیپلمات‌ها امری مرسوم و عقلانی است، چنانکه باید در ایران به این مقوله پرداخته نشده است؛ و گاه گاه باید منتظر درز خبر دستگیری و سپس آزادی دیپلمات خاطی باشیم!
به نظر می‌رسد نوع نگاه وزارت خارجه به برخی کشور‌های نور چشمی به ویژه اروپایی‌ها و اشتباه برداشت از واژه مصونیت دیپلماتیک به این پدیده دامن می‌زند.
مصونیت دیپلماتیک، نه کاپیتولاسیون!
مصونیت دیپلماتیک به زبان ساده یعنی مامور سیاسی و فرستاده یک کشور در کشور دیگر، مورد تعرض و تعقیب قضایی قرار نمی‌گیرد. به زبان حقوقی، فرضیه‌ای که امروزه مبنای مصونیت دیپلماتیک است، نظریه «مصلحت خدمت» است؛ به این معنا که سفیر در خارج از سرزمین محل خدمت خود فرض می‌شود، اما از استقلال و حقوقی که برای پیشرفت کار او لازم است ـ. مانند آزادی و ایمنی از تعرض و تعقیب قانون کشور محل مأموریت ـ. برخوردار است، زیرا برای مصلحت و پیشرفت کار او، ضروری به شمار می‌آید.
در بخش دیگری از این کنوانسیون، لزوم احترام ماموران سیاسی به قوانین کشوری که در آن ماموریت دارند مورد تاکید قرار گرفته است؛ چنان که ماده ۴۱ می‌گوید: «کلیه اشخاصی که از مزایا و مصونیت‌ها بهره‌مند می‌شوند بدون آن که به مزایا و مصونیت‌های آن‌ها لطمه‌ای وارد شود مکلف هستند قوانین و مقررات کشور پذیرنده را محترم شمرده و از مداخله در امور داخلی آن کشور خودداری کنند.»
یکی از وکلای دادگستری درباره مصونیت دیپلماتیک معتقد است: زمانی که دیپلمات‌ها در سفارت، داخل ماشین خود یا در محل اقامت شخصی‌شان هستند، مصونیت دیپلماتیک دارند، اما در اماکنی غیر از موارد مذکور یا در خصوص اقدامات خارج از وظایف ذاتی و اداری‌شان اگر اقدامی مخالف قواعد مقرر در کشور پذیرنده مرتکب شوند، از مصونیت دیپلماتیک برخوردار نیستند چرا که دیپلمات‌ها مصونیت مطلق ندارند بلکه مصونیت‌شان نسبی است.
این حقوقدان درباره نحوه برخورد با دیپلمات‌هایی که مرتکب جرم می‌شوند، اظهار می‌کند: اگر دیپلماتی در محل دیپلماتیک خود عملی مخالف با قوانین کشوری که ماموریت خود را در آن می‌گذراند انجام دهد و این عمل مرتبط با وظایف ذاتی او باشد، کشور پذیرنده می‌تواند او را به عنوان «عنصر نامطلوب» اخراج کند.
این وکیل دادگستری تأکید می‌کند: دیپلمات‌های خارجی نمی‌توانند با استناد به مصونیت دیپلماتیک، قوانین و عرف جامعه را نادیده بگیرند. آن‌ها با ورود به کشور پذیرنده، قوانین کشوری که قرار است ماموریت خود را در آن سپری کنند می‌پذیرند و همان‌طور که کشور پذیرنده وظیفه دارد شان دیپلمات را رعایت کند، دیپلمات هم باید به مسوولان و قوانین آن کشور احترام بگذارد.
نقوی حسینی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در همین خصوص گفت: نماینده مردم ورامین در مجلس دهم شورای اسلامی ادامه داد:، اما خارج از سفارتخانه خاک کشور میزبان محسوب می‌شود و همه دیپلمات‌ها موظف هستند قوانین، مقررات، عرف و آداب کشور میزبان را رعایت کنند. به این جهت مثلا دیپلمات خانم در ایران می‌تواند در ساختمان سفارت بی حجاب باشد، اما بیرون از ساختمان، خاک کشور ما محسوب می‌شود و باید قوانین رعایت شود، همان طور که ما در کشور‌های دیگر را رعایت می‌کنیم.
پلیس وزارت خارجه و اخراج دیپلمات‌ها؟
طبق قانون نظارت بر رفتار سفرا و دیپلمات‌ها بر عهده پلیس مخصوص وزارت امور خارجه است و با ساز و کار تعریف شده در تخلف دیپلمات‌ها ورود می‌کنند و در صورت لزوم تصمیم گیری خواهند کرد و می‌تواند با تصمیم وزارت امور خارجه از دیپلمات مذکور سلب صلاحیت کرده و او را اخراج کند.
