چند روز مانده به آغاز سال نو رقابت برنامه‌های ویژه سال تحویل برای کشاندن ستارگان دنیای ورزش و هنر به تلویزیون بالا گرفته است. این برنامه‌ها که همه‌ساله به موازات هم یکی دو روز مانده به آغاز سال نو تا ساعاتی بعد از آغاز سال جدید روی آنتن می‌روند. به دلیل قواعد و قوانین حاکم بر رسانه‌های این سرزمین از میان تمام ابزارهای جلب‌نظر مخاطب، تنها از حضور ستارگان محبوب می‌توانند بهره گیرند؛ و این باعث می‌شود تا ستارگان که می‌دانند این روزها نازشان خریدار خواهد داشت، برای حضور در این برنامه‌ها خواسته‌های عجیب و غریبی داشته باشند.
این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی به عمل آمده تا از این روند جلوگیری شود، اما به مصداق قانون «عرضه و تقاضا» تمام این صحبت‌ها و بحث‌ها و قوانین و ممنوعیت‌های خلق‌الساعه در جهت برهم زدن این روند و جلوگیری از خواسته‌های عجیب و غریب ستارگان ناکارآمد جلوه کرده‌اند.
هزینه‌های سنگین
همین چند روز پیش بود که صحبت‌های تهیه‌کننده یکی از این برنامه‌های ترکیبی در فضای رسانه‌ای کشور سروصدای فراوانی کرد. تهیه‌کننده برنامه «همیشه خونه» که ویژه برنامه نوروزی شبکه آموزش است که با اجرای شهرام شکیبا، ستاره سادات قطبی و پویا حبیبی‌پور روی آنتن خواهد رفت؛ درباره پرداخت قیمت‌های هنگفت برای حضور سلبریتی‌ها در برنامه‌ها این پرداخت‌ها را «یک هزینه سنگین که هیچ بازگشتی هم ندارد» نامید و در این مورد گفت: من به شخصه مخالف این ماجرا هستم؛ که یک هزینه سنگین تحمیل می‌کند که هیچ بازگشتی هم ندارد. فکر می‌کنم هیچ‌یک از مردم راضی نیستند از بیت‌المال پولی به مبلغ به درآمد بازیگران اضافه شود. اگر این پول را به فرد کارآفرینی بدهیم، ایرادی ندارد اما اگر چهره بیاوریم و پولی هم به درآمد آنها اضافه کنیم، درست نیست.
تلویزیون چهره‌دوست!
سخنان مجید صحاف درباره دستمزدها و درخواست‌های غیرمتعارف سلبریتی‌ها یکی از مهمترین پاشنه آشیل‌های برنامه‌های این‌چنینی است که مورد اشاره دیگر برنامه‌سازان هم قرار گرفته است. مثلا داود آجرلو تهیه‌کننده برنامه روبه‌روی ماه که با زیر سوال‌بردن پرداخت‌های آن‌چنانی تقصیر را متوجه تلویزیون می‌داند. این تهیه‌کننده تلویزیون دلیل رقابت دعوت از چهره‌ها را در تصور اشتباه برنامه‌سازان و تنبلی آنها می‌داند: این تصور که سلبریتی‌ها می‌توانند جذابیت ایجاد کنند، از تنبلی ناشی می‌شود و به مدیران، برنامه‌سازان و مخاطبان ما بستگی دارد. آنها تصور می‌کنند که با حضور سلبریتی‌ها جذابیت ایجاد خواهد شد و متاسفانه به برنامه‌های دیگری که این افراد حضور ندارند، اهمیت داده نمی‌شود. داود آجرلو اما مدیران تلویزیون را نیز در این روند بی‌تقصیر نمی‌داند: سازمان صداوسیما بودجه کمی برای این برنامه‌ها اختصاص می‌دهد و می‌گوید به دلیل این‌که برنامه شما جذابیت ندارد، بروید و سلبریتی را دعوت کنید؛ یعنی خود صداوسیما هم تقاضا می‌کند که ما سلبریتی‌ها را دعوت کنیم. چنین می‌شود که در تمام مناسبت‌های مذهبی، علمی، طنز و… این افراد دعوت می‌شوند و حتی مثلا در برنامه‌های تحویل سال سلبریتی‌ها از این شبکه به آن شبکه می‌روند و هر شبکه‌ای افراد تکراری را به‌عنوان میهمان دعوت می‌کند.
مجید صحاف تهیه‌کننده برنامه «همیشه خونه» نیز درباره این‌که چرا برنامه‌سازان سراغ چهره‌ها می‌روند، دلیل اول را جذب مخاطب می‌داند و بعد انتقال پیام: اکثر برنامه‌ها در انتقال پیام به مردم ضعیف هستند و می‌دانند که دعوت از چهره‌ها به دلیل محبوبیتی که دارند، جذب بیننده را بیشتر می‌کند.
آغاز داستان
سال‌هاست درباره درخواست‌های غیرمتعارف چهره‌ها برای حضور در برنامه‌های مناسبتی صحبت شده و این اتفاق بارها و بارها انتقادات و اعتراضات تند و تیزی را موجب شده است، اما دور جدید این انتقادات از زمانی آغاز شد که «شهروند» در گزارشی به پرداخت ٥٠٠میلیون تومان به لوئیس فیگو برای حضور در برنامه نود اشاره کرد. در واقع می‌شود گفت حاشیه از آن‌جا آغاز شد که خبر رسید اسپانسر برنامه نود مبلغی در حدود ١٠٠هزار یورو به فیگو پرداخت کرده تا در این برنامه حضور پیدا کند. از آن به بعد بود که اهالی رسانه و مخاطبان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به موضوع اعتراض کردند. در پاسخ اما تأکید برنامه‌سازان این بود در روزگاری که تلویزیون با بحران مخاطب دست‌وپنجه نرم می‌کند، چرا نباید برنامه‌ای روی آنتن برود که ٤٠میلیون نفر مخاطب داشته باشد؟
بازی در زمین تلویزیون
گذشته از این چهره ورزشی؛ ستارگان ایرانی سال‌هاست که بابت چنین مواردی مورد انتقادات تند و تیزی قرار می‌گیرند. چند وقت پیش بود که خبرگزاری رسمی تسنیم، دقیقا در تاریخ چهارم دی‌ماه سال گذشته، به نقل از دو تهیه‌کننده و برنامه‌ساز تلویزیون که مایل به افشای نامشان نبودند، خبر داد که در ویژه‌برنامه‌های سال تحویل بیشتر میهمان‌ها درخواست‌هایی در حدود ١٠ تا ١٥ سکه دارند؛ و خیلی کم پیش می‌آید که بازیگری با کمتر از ١٠ سکه حاضر به نشستن جلوی دوربین شود. در آن گزارش به این اشاره شده بود که فارغ از این درخواست‌های سال تحویلی؛ اما بازیگری چون مثلا مهران غفوریان با دریافت ٥ سکه حاضر به شرکت در یک برنامه غیرنوروزی تلویزیون می‌شود و در مورد محمدرضا فروتن این رقم به ٨ سکه می‌رسد. مرجانه گلچین با ٣ سکه؛ و مهران رجبی با ٢ سکه دیگر بازیگرانی هستند که درآمد خوبی بابت حضور یک‌شبه در یک برنامه تلویزیونی دارند. در گزارش تسنیم، به دستمزد ٨ سکه‌ای علی صادقی؛ ٥ سکه‌ای کامبیز دیرباز؛ ٤ سکه‌ای شقایق دهقان و ٢ سکه‌ای فریبا کوثری نیز اشاره شده بود. سام درخشانی ٣ سکه؛ سیاوش خیرابی ٢ سکه؛ پژمان بازغی ٥ سکه؛ بهنوش بختیاری و افسانه بایگان ٣ سکه؛ دیگر اطلاعاتی هستند که تسنیم افشا کرده بود.
ساعتی صد میلیون؟
در یک سالی که از آن ماجرا گذشته، طبیعی است بازیگرانی که برای نفس‌کشیدن هم دستمزد می‌خواهند، در این زمینه هم نرخ خود را تغییر داده باشند. همین چند وقت پیش بود که شایعه‌ای درباره درخواست صدمیلیونی محمدرضا گلزار برای حضور در یک برنامه به راه افتاد که البته این اتفاق رخ نداد و بعد از منتفی‌شدن حضور او احسان کرمی، مجری برنامه نیز قهر کرد اما حتی اگر این درخواست را هم شایعه فرض کنیم، باز نمی‌توان چشم را بر برخی شنیده‌ها در این زمینه بست.یکی از جدیدترین نمونه‌های درخواست‌های خارج از عرف را در همین روزهای اخیر شنیده‌ایم؛ گفته می‌شود که یکی از زنان بازیگر سینمای ایران که در چند وقت اخیر چه به خاطر تولد فرزند و چه درگیری‌های اقتصادی- سیاسی همسرش زیر ذره‌بین بوده، برای حضور یک‌ساعته در یک برنامه خارج از تهران درخواست هفتاد‌میلیون تومانی داشته و شگفت این‌که زمانی که از طرف برنامه‌ساز عنوان شده که در فلان ساعت خودرویی برای رساندن خانم بازیگر به فرودگاه به درِ منزل ارسال خواهد شد، خانم بازیگر به‌صراحت گفته که تا پیامک واریز را نبیند، سوار خودرو نخواهد شد. این بازیگر در یکی دو هفته اخیر هم به دلیل شایعه دریافت میلیاردی از یکی از سریال‌های شبکه خانگی خبرساز شده بود.
این ارقام البته به بازیگری که مورد دعوت قرار می‌گیرد نیز بستگی دارد. بازیگر زن دیگری که از شمایل‌های بازیگری سینمای روشنفکرانه است و در چند وقت اخیر هم حاشیه‌های چندی داشته یکی از بازیگرانی است که بارها و بارها گفته که حاضر به حضور در هیچ‌کدام از برنامه‌های تلویزیون نیست. جالب این‌که یکی از مجریان درجه یک سیما در گفت‌وگویی که نمی‌خواست نامش در آن ذکر شود، خبر داد که این بانوی بازیگر دستمزد ٦٠میلیون تومانی برای نیم‌ساعت نشستن جلوی دوربین را رد کرده است.
هر برنامه چند؟!
درخواست‌های بالای بازیگران برای حضور در برنامه‌های خارج از تهران اتفاقی غیر عادی نیست و بارها و بارها گفته شده که به هر دلیلی بازیگران برای حضور در این برنامه‌ها مبلغ بیشتری می‌گیرند. ویژه‌برنامه‌های نوروزی و شب‌های خاص مبعث و عید قربان یا غدیر یا فطر هم تا حد زیادی ارقامی نزدیک به برنامه‌های پولدار شهرستانی دارند و ارقامی که در این برنامه‌ها رد و بدل می‌شود تقریبا چند برابر همیشه است. موقعیت و جایگاه افراد هم البته در تعیین نرخ دستمزد حضور نقش دارد؛ مثلا در حالی که در بخش قبل اشاره شد که پژمان بازغی برای حضور در برنامه‌ها به دریافت پنج سکه راضی می‌شود، خبر می‌رسد که چند روز بعد از دریافت سیمرغ بلورین برای فیلم دوئل در سال ٨٤، این بازیگر در آن زمان ١٢ سکه گرفته تا به حضور در برنامه زیبا کنار راضی شود.درباره برنامه‌های صبحگاهی هم ارقام دستمزد با باقی برنامه‌ها تفاوت دارد؛ مثلا می‌گویند برنامه صبحگاهی حالا خورشید به هر میهمان بیش از چهار سکه نمی‌دهد و این رقم در سایر برنامه‌های صبحگاهی حتی کمتر هم هست.این ارقام و مبالغ را که گفتیم، بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که برنامه‌هایی مانند ساعت ٢٥، چشم شب روشن، نود، هفت، کتاب باز و نظایر اینها به بازیگران مبلغ مشخصی برای حضور در برنامه نمی‌دهند؛ البته در این بین ماجرای نود و فیگو داستان دیگری دارد.
باب تکذیب!
این‌که این ارقام و مبالغ تا چه حد واقعیت دارند و تا چه حد می‌توان آنها را شایعه دانست، در گفت‌وگوی «شهروند» با یکی از سرشناس‌ترین مجریان و برنامه‌سازان حال حاضر مورد بحث قرار گرفت. این برنامه‌ساز قدیمی که حدود ١٥سال در صداوسیما در نقش مجری، گوینده و تهیه‌کننده حاضر است و امسال نیز یکی از برنامه‌های سال تحویل را اجرا خواهد کرد، تأکید می‌کند که دادن پول‌های بی‌حساب و کتاب به سلبریتی‌ها موضوع درستی نیست. او می‌گوید: چندباری این موضوع طرح شده و درباره برنامه‌های مختلفی گفته‌اند که دعوت از سلبریتی‌ها با پول‌های هنگفتی همراه است. واقعیت این است که درباره این موضوع از زبان دیگران نمی‌توانم پاسخ دهم؛ به این دلیل که نه جای آنها بوده‌ام و نه با موضوعاتی که آنها سروکار داشته‌اند، سروکار داشته‌ام؛ اما درباره خودم این موضوع اتفاق نیفتاده است. او که خود جزو تهیه‌کنندگان و مجریان قدیمی و بنام تلویزیون است، می‌پرسد که اول باید فهمید که منظور از رد و بدل شدن پول هنگفت چیست؟ به این دلیل که هدیه‌دادن و تقدیر‌کردن در حد معمول در برنامه‌ها مرسوم است؛ اما این مبلغ خیلی معمول و طبیعی است و همان‌طور که ما ایرانی‌ها در مراودات معمول زندگی‌مان رسم داریم در برنامه‌های تلویزیونی هم هدایایی داده می‌شود. اما اگر منظور این است که پول‌های میلیونی داده می‌شود، این موضوع از اساس معنا ندارد. دست کم درباره خودم اینطور است و دوستان یا به این دلیل که به من احترام می‌گذارند یا به این دلیل که اندک اعتباری پیدا کرده‌ام، موضوعات مالی را با من طرح نمی‌کنند. گاهی هم اگر اتفاقی افتاده که فردی در ازای آمدنش به یک برنامه پولی خواسته در همان مرحله دعوت موضوع را خاتمه داده‌ام و از دعوت صرف نظر کرده‌ام.به گفته این مجری و گوینده صاحب‌نام تلویزیون بی‌انصافی است که برخی از دوستان این موضوعات را مطرح می‌کنند به این دلیل که اگر وضع عمومی سازمان را هم بشناسند و در نظر بگیرند، باز پرداخت چنین پول‌هایی غیر ممکن است. در حال حاضر سازمان صدا وسیما مشکلات مالی گسترده‌ای دارد و برای رتق و فتق امور جاری خود مانده است. سازمان برای پرداخت پول آب و برق مشکل دارد؛ مگر می‌تواند چنین پرداخت‌هایی را بپذیرد؟ موضوع دیگری که باز تأکید می‌کنم، شخصی است و به افراد بستگی دارد این است که برای خود من کسر شأن است که یک نفر را دعوت کنم، n میلیون تومان به او پول بدهم که در مقابل من بایستد و به مردم سلام کند؛ این برای من توهین است دیگر همکاران را نمی‌دانم. او که چند بار هم در برنامه مناسبتی‌ای که سالانه می‌سازد، دچار حاشیه شده و پرداخت پول در برنامه‌های او هم دهان به دهان می‌گشت، این موضوع را شایعه دانسته و تأکید می‌کند: مطلقا در برنامه‌هایی که من حضور داشتم به فردی پول میلیونی داده نشده است و حتی طرح این موضوع برای برنامه‌های دیگر هم با توجه به وضع مالی سازمان صداوسیما محال است. سازمان درباره این موضوع بسیار سختگیر است و به هیچ وجه، پولی تحت این عنوان نمی‌دهد و اگر تهیه‌کننده‌ای به فرض چنین مبالغی را پرداخت کند، باید از جیبش بپردازد که مگر عقلش کم باشد. این تهیه‌کننده می‌افزاید: البته باید توجه داشته باشیم که هدیه‌های عیدانه کمی از زمان‌های دیگر بیشتر است و این هم طبیعی است. شما وقتی در عید کاری انجام می‌دهید، انتظار مالی‌تان از آذر ماه بیشتر است و به طور طبیعی در برنامه‌های عیدانه هم هدایا بیشتر از زمان‌های دیگر خواهد بود و این موضوع خیلی طبیعی است.
