معان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در روز‌های گذشته، ادعایی در مورد کور کردن مسیر توسعه خط ۳ متروی تهران به خاطر احداث یک پروژه ساختمانی بزرگ مطرح کرد که در فضای رسانه‌ای کشور با واکنش‌های فراوانی رو به رو شد؛ ادعایی که دوباره پروژه جنجال برانگیز اطلس مال و فرایند توسعه مترو تهران را به صدر اخبار رسانه‌ها آورد و فرصتی برای بازخوانی چرایی کند شدن مسیر توسعه خطوط مترو فراهم کرد.
محسن پورسید آقایی در سخنان چند روز پیش خود با نقد جدی عملکرد مدیران سابق شهری تهران و مشخصاً شهردار سابق گفت: آن عزیز طرفدار مترو، بد نیست توضیح دهد که چرا امتداد خط ۳ به نیاوران را به خاطر فروش زمین و آسمان شهر، کور کرد و با دادن مجوز به اطلس مال در پاسداران و فرو رفتن پایه‌های این ساختمان در عمق زمینی که باید در آن تونل مترو احداث می‌شد، امتداد این خط به سمت نیاوران را کور کردند و شهروندان تهرانی از یکی از انشعابات خط ۳ محروم شدند.
معاون حمل و ترافیک شهرداری تهران در همین باره افزود: این پروژه که گودبرداری عمیق آن برای ساخت شش طبقه پارکینگ و نوزده طبقه واحد‌های اداری و تجاری، مانع عبور خط ۳ مترو از زیر آن براساس نقشه‌های مصوب و باعث شد عملا این خط در ایستگاه نوبنیاد متوقف شود. ما هر چه تلاش کرده‌ایم در آن بخش شهر از لحاظ مهندسی راه حلی پیدا کنیم که مسیر تازه‌ای جایگزین مسیر کور شده پیدا شود، امکان پذیر نیست.
پورسید آقایی در ادامه صحبت‌های خود این اتفاق (ساخت پروژه ساختمانی اطلس مال) در منطقه یک تهران را فاجعه بار توصیف کرد و ادامه داد: این اتفاق فاجعه‌بار – که به‌خاطر منافع مالی ساختمانی بالای سر خط ۳ مترو و در مسیر نقشه‌های مصوب مترو ساخته شود و عمق آن به اندازه‌ای باشد که دیگر نتوان مترو را در این بخش توسعه داد- قابل جبران نیست… این فاجعه سالیان سال بر روی منطقه اثر خواهد گذاشت. دوستان طرفدار بسته شدن پرونده مترو بودند، اما پرونده توسعه شمالی شهر تهران بسته شد.
سخنان معاون حمل و نقل شهرداری تهران متوجه پروژه بزرگ اطلس مال است که با شش طبقه پارکینگ، نوزده طبقه واحد‌های اداری و تجاری، زیربنای تجاری، ۲۱ هزار و ۸۴۱ متر، ۳۰۰ واحد فروشگاهی، زیربنای اداری ۲۴ هزار و ۴۵ متر، ظرفیت حداقل یک هزرا و ۴۴۰ خودرو در پارکینگ اختصاصی و زیربنای کل ۱۳۶ هزار و ۹۶۶ متر در منطقه یک تهران احداث شده است؛ پروژه‌ای که فرایند صدور مجوز و ساخت آن با حاشیه‌های فراوانی همراه بوده و هست.
در حالی که بر اساس سخنان پورسید آقایی عدم استمرار توسعه خط ۳ مترو و چه بسا سایر خطوط مترو تهران ساخت و سازهایی، چون اطلس مال عنوان شد، در همین رابطه روز گذشته یکی از معاونان شهرداری زمان محمد باقر قالیباف توضیحاتی در اختیار رسانه‌ها قرار داد که تأمل برانگیز است.
جعفر تشکری هاشمی، معاون پیشین توسعه منابع انسانی شهرداری و از مدیران شهری آگاه به نقشه جامع خطوط متروی پایتخت در توضیح کور شدن خط ۳ متروی تهران گفت: تهران در زمان ساخت خط ۳ متروی تهران که از جنوب غرب تهران محدوده چهاردانگه آغاز و با عبور از مرکز تهران به سمت شمال شهر محدوده شهید محلاتی و شهرک قائم ختم می‌شود، پیشنهادی مبنی بر ایجاد خط انشعابی از میدان نوبنیاد به سمت شهید باهنر و سپس پیشنهاد تکمیلی احداث آن به سمت میدان قدس داده شد. این خط که در مطالعات جامع اولیه پیش بینی نشده بود به عنوان یک پیشنهاد در دستور کار قرار گرفت و با توجه به اینکه اولویت در سایر مناطق تهران بود در اولویت احداث قرار داده نشد.
مدیر اسبق شهری تهران با اشاره به فرافکنی مدیریت شهری کنونی در خصوص کور شدن خط ۳ متروی تهران اظهار داشت: موضوع مطرح توسط مدیریت شهری کنونی مبنی بر کور شدن خط ۳ و اینکه در برنامه‌های اصلی متروی تهران قرار داشته فرافکنی بیش نیست، چرا که خط ۳ به عنوان یک طرح پیشنهادی و در اولویت‌های بعدی ما در دست اعمال برنامه‌های لازم الاجرا بود.
تشکری هاشمی با عدم تأیید ضرورت رد شدن خط ۳ تهران از پروژه اطلس مال گفت: با توجه به اینکه معمولا خطوط مترو از زیر خیابان‌ها و بزرگراه‌ها به سبب عدم ایجاد مزاحمت صوتی برای شهروندان ساخته می‌شود، از این روی، تنها در مواردی مترو از زیر ساختمان‌ها یا از زیر اطلس مال می‌توانست عبور کند که امکان آن فراهم باشد. در بسیاری از مواردی که درساخت خطوط مترو مشکلی ایجاد می‌شد، مشاورین و متخصصین مربوطه با ایجاد مسیر اصلاحی امکان رفع مشکل را ایجاد می‌کردند، لذا این امر در ساخت مترو عادی و طبیعی است.
بی شک کسانی که موضوع خط ۳ را رسانه‌ای و مطرح کرده‌اند اطلاعی از ساخت و ساز مترو ندارند، چون گاهی با معارض‌هایی در زیر زمین مواجه می‌شدیم که با اندک تغییری امکان از بین بردن معارض‌ها وجود داشت. از این روی، اینکه الزاما مترو قرار بوده از زیر اطلس مال عبور کند، چنین ضرورتی در هیچ جا به تأیید نرسیده است.
وی در این باره افزود: خط ۳ در محدوده میدان نیاوران از عمق سی متری زمین عبور می‌کند، بنابراین به سهولت امکان اصلاح و تغییر مسیر وجود دارد و به سهولت امکان اصلاح خط مورد نظر وجود دارد. با توجه به اینکه خطوط مترو در ساخت و ساز‌ها از اعماق زمین عبور می‌کند منعی در عبور از زیر زمین با رعایت مهندسی ساخت وساز وجود ندارد، بنابراین طرح کور کردن خط ۳ فرار به جلو و فرافکنی بیش نیست.
تشکری هاشمی در بخش دیگری از سخنانش و در توضیح عملکرد مدیران شهری تهران گفت: در یک سال و نیم گذشته به رغم وجود همه زیر ساخت‌ها و امکانات و حضور متخصصین امر متروی تهران توسعه‌ای نداشته است. متأسفانه مدیریت شهری در مدت یاد شده حمایتی از متروی تهران نکردند، این در حالی است که در سال‌های گذشته متروی تهران در هر ماه به طور متوسط شاهد افتتاح یک ایستگاه، یک کیلومتر مترو و افزودن یک رام قطار به خطوط بود. حتی بر فرض مثال اگر خط ۳ کور شده باشد آیا مدیران شهری برای عملکرد خود پاسخی دارند؟ چرا که باید در ۱۸ ماه گذشته ۱۸ ایستگاه ۱۸ رام قطار ساخته و بهره برداری می‌رسید! آیا چنین نیازی به واقعیت پیوسته است؟
بر اساس سخنان دو مقام فعلی و سابق شهرداری تهران، می‌توان این گونه برداشت کرد که موضوع برخورد خط متروی ۳ تهران در صورت استمرار با طبقات زیرین ساختمان اطلس مال جدی است؛ موضوع مهمی که معاون فعلی شهرداری آن را عاملی برای توقف همیشگی توسعه این خط عنوان و معاون سابق شهرداری ادعا می‌کند اگر موانع عامل توقف دائمی مترو باشد، قاعدتاً نباید ۳۰۰ کیلومتر خط مترو در شهر تهران ساخته می‌شد.
به بیان دیگر، معاون کنونی حمل و نقل و ترافیک کنونی شهرداری تهران تأکید دارد، به لحاظ مهندسی هیچ امکان دیگری برای توسعه این خط تا نیاوران وجود ندارد، اما بر اساس ادعای معاون اسبق شهرداری (تشکری هاشمی) این امکان وجود دارد و می‌توان مسیر را به گونه‌ای تغییر داد که با طبقات زیرین اطلس مال برخورد نداشته باشد و به عبارتی از کنار آن عبور کند.
با توجه به اینکه سخنان این دو مقام مسئول تقریباً متضاد یکدیگر است، رسیدن به یک نتیجه مشخص دشوار است، اما می‌توان بر اساس هر دو ادعا به موضوعات مشخصی اشاره کرد.
اگر تصور کنیم ساخت پروژه اطلس مال مانع توسعه خط ۳ متروی تهران نیست، باید مشخص کرد که هزینه‌های مازاد این اصلاح مسیر متوجه چه کسانی است؛ آیا باید این اصلاح و تغییر مسیر از منابع عمومی تأمین شود یا منابع دیگری را برای آن جست و جو کرد؛ منابعی که چه بسا در دوران صدور مجوز ساخت این مجتمع توسط شهرداری از سوی مالکان به شهرداری پرداخت شده و اکنون باید مشخص کرد این منابع چه مقدار بوده و در چه محل‌هایی هزینه شده است؟
اگر تصور کنیم پروژه اطلس مال توسعه خط ۳ مترو تهران را از نوبنیاد به سمت نیاوران برای همیشه مسدود کرده است، در این شرایط نیز این سؤال مهم پیش می‌آید که علت کند شدن فرایند توسعه خطوط مترو در دیگر ایستگاه‌ها چیست؟ آیا در مسیر همه خطوط مترو پروژه‌هایی قرار دارد که فرایند توسعه را کور کرده است؟
جدا از حواشی پدید آمده در مورد پروژه اطلس مال و ادعا‌هایی که در مورد از بین رفتن امکان توسعه خط ۳ مطرح می‌شود، به نظر موضوع مهم‌تر کور شدن فرایند کلی توسعه خطوط مترو تهران است؛ وضعیتی که باید مدیران مسئول در مورد چرایی آن نیز توضیحاتی را در اختیار رسانه‌ها قرار بدهند و مشخص کنند تا چه میزان در تحقق برنامه‌های از پیش تعیین شده موفق بوده اند.
