بر اساس معاهده برجام، اروپا پذیرفته بود که در سال هشتم توافق یعنی ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ که آن‌را «روز انتقال» نامیده‌اند تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی را لغو کند. اما پیش از این تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای گفته بودند که قصد ندارند این تحریم‌ها را لغو کنند.
در بیانیه منتشر شده از سوی شورای اتحادیه اروپا آمده است که این اتحادیه دلایل معتبری دارد که بر اساس آن از لغو محدودیت‌هایی که قرار بود در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ لغو شوند، خودداری کند. همچنین کشورهای اروپایی تاکید کرده‌اند با توجه به اینکه ایران به تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل عمل نمی‌کند، اروپا هم همچنان تحریم‌های خود در حوزه منع اشاعه و تسلیحاتی را فعال نگه می‌دارد.
پیش از این کشورهای اروپایی در بیانیه‌ای ضمن تاکید مبنی بر اینکه این تحریم‌های تسلیحاتی ایران را لغو نخواهند کرد، از فعال نشدن مکانیسم ماشه نیز خبر داده بودند. بر همین اساس برخی از تحلیلگران بر این باورند اقدام اروپا در واقع جایگزین رفتن این کشورها به سمت فعال شدن مکانیسم ماشه بوده است.
براساس بندهای ۲۰ و ۲۵ پیوست شماره ۵ برنامهٔ اجرا در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا پذیرفته بود که در سال هشتم اجرای برجام مصادف با ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ تحریم‌های تسلیحاتی ایران را لغو کند.
بر اساس بیانیه شورای اروپا تحریم‌های زیر که قرار بودد از روز ۱۸ اکتبر لغو شوند، همچنان فعال باقی خواهند ماند:
- لغو محدودیت‌ها برای افراد و نهادهای دخیل در برنامه‌های موشکی، هسته‌ای و سایر برنامه‌های تسلیحاتی ایران
- لغو تحریم بیش از ۳۰۰ فرد و نهاد که در زمان اجرای برجام، محدودیت‌ها علیه آن‌ها به حالت تعلیق درآمده بود
- لغو ممنوعیت انتقال انواع تسلیحات و فناوری‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک به ایران یا ارائه خدمات مرتبط به این کشور
در بخش دیگری از بیانیه امروز شورای اروپا تاکید شده که اقدامات اروپا به معنای وضع تحریم جدید علیه ایران نیست و تمام تحریم‌هایی که پیشتر بر اساس برجام علیه ایران لغو شده، همچنان غیر فعال خواهند بود.
شورای اروپا تاکید کرده که این تصمیم در راستای تعهد اتحادیه به اجرای کامل برجام گرفته شده و در صورتی که ایران به اجرای کامل تعهدات خود در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بازگردد، اروپا هم آمادگی دارد تصمیم خود را تغییر دهد.
اعلام این بیانیه اروپا با واکنش مقامات کشورمان همراه بود و سخنگوی وزارت خارجه این تصمیم اروپا را محکوم کرد. ناصر کنعانی با اشاره به اینکه این اقدام اتحادیه اروپا نقض صریح تعهدات این بلوک در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است اضافه کرد که تهران ضمن محکوم کردن این تصمیم، آن‌را اقدامی «یک‌جانبه، غیرقانونی و غیرقابل توجیه» می‌داند.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در ادامه با اشاره به اینکه چنین اقدامی، با ادعاها و رویکرد اتحادیه و سه کشور اروپایی مبنی بر تعهد به اجرای کامل برجام مغایرت دارد، افزود: «آقای امیرعبداللهیان، پیش از این، با ارسال دو نامه خطاب به جوزپ بورل، در ظرفیت وی به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، مبانی غیرقانونی بودن قصد سه کشور اروپایی و متعاقباً تصمیم اتحادیه اروپا برای عدم انجام تعهدات سال هشتمی خود را تشریح کرده است.»
