حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسان‌ها و دست یابی به توسعه پایدار و سازمان یافته که روند تکامل بشری را در پی دارد، اهمیتی زیادی داشته و نیازمند یک بسیج عمومی دولتی و مردمی است.
برخی از آثار تاریخی و فرهنگی که دارای ارزش‌های زیادی هستند، پس از ثبت ملی به حال خود رها شده و متأسفانه اراده‌ای هم برای حفظ و مرمت آنها وجود ندارد.
گلستان یکی از استان‌هایی است که آثار تاریخی و فرهنگی متعدد داشته و بیش از هزار اثر در این استان ثبت ملی شده است اما اینکه آیا بودجه و نیروی لازم برای حفظ و حراست این آثار می‌تواند تأمین شود یا خیر؟ مسأله مهمی است که مدیران استانی باید به آن توجه داشته باشند.
حفاظت از آثار ارزشمند تاریخی بر اساس قانون بر عهده میراث فرهنگی بوده که دارای ابعاد متفاوت مانند حفاظت فنی (مرمت و احیای اثر)، حفاظت حقوقی (رسیدگی به جرایم علیه آثار) و حفاظت فیزیکی است.
عضو هیئت علمی دانشکده گردشگری جرجان در این باره به خبرنگار مهر گفت: برای حفظ اثر تاریخی و فرهنگی از جنبه حفاظتی آن را ثبت ملی می‌کنند که ممکن است، کارکرد گردشگری چندانی نداشته باشد.
ثبت متعدد آثار تاریخی نیازمند بودجه بیشتر برای نگهداری است
مهدی سقایی افزود: وقتی تعداد زیادی از آثار، ثبت ملی می‌شود بالتبع هزینه و مسئولیت نگهداری آنها هم سخت‌تر خواهد شد و باید بودجه بیشتر هم برای آنها مد نظر قرار داد.
وی ادامه داد: به هرحال بودجه دولت هم محدودیت دارد و به نظر می‌رسد باید تلاش شود تا به جای تعداد زیاد آثار ثبت شده، یک یا دو اثر منحصر به فرد را در استان ثبت ملی کنیم تا اعتبار لازم برای بازسازی و نگهداری از آنها وجود داشته باشد.
ثبت آثار ملی به عنوان شاخص درون سازمانی دولت برای ارزیابی عملکرد مدیران لحاظ می‌شودسقایی گفت: البته انتخاب اثر ملی باید ضوابط منحصر به فردی هم داشته باشد، به دلیل اینکه قوانین سختی برای ثبت آثار در حوزه ملی وجود ندارد، تلاش می‌کنند تا تعداد آثار، بیشتری ثبت شود.
وی با بیان اینکه تعدد آثار ثبت ملی نوعی رزومه مدیریتی محسوب می‌شود، ابراز کرد: برخی اوقات ثبت آثار ملی به عنوان شاخص درون سازمانی دولت برای ارزیابی عملکرد لحاظ می‌شود.
استاد دانشگاه گردشگری جرجان بیان کرد: مدیر و کارشناسان بدنه می‌توانند با استناد به آثار ثبت شده، عملکرد کاری خود را بالا ببرند.
حفاظت از آثار ملی با کمک بخش خصوصی انجام شود
وی با بیان اینکه حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی باید به دست خود مردم سپرده شود، گفت: خیلی از آثار ملی اگر با مشارکت بخش خصوصی اداره شود، می‌تواند به استان کمک زیادی کند و بالتبع لازم نیست دیگر برای آنها اعتباری هزینه شود.
سقایی اضافه کرد: البته واگذاری آثار تاریخی و فرهنگی به بخش خصوصی باید با نظارت و ضوابط و چارچوب‌های خاصی انجام شود که خوشبختانه اخیراً این کار در استان آغاز شده است.
وی افزود: البته تمام اینها وابسته به این است که آیا این اثر می‌تواند در قالب گردشگری به ایفای نقش بپردازد و جذابیتی ایجاد کند تا به این وسیله مد نظر گردشگران قرار گیرد که البته در این حوزه متأسفانه ضعیف عمل کرده ایم.
عضو هیئت علمی دانشکده گردشگری جرجان بیان کرد: البته در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نوعی ناهماهنگی بین میراث فرهنگی و گردشگری وجود دارد که هنوز نتوانستیم این خلاء را پر کنیم و به نگاه حد وسط برسیم.
بودجه کافی برای مراقبت و نگهداری از آثار ملی وجود ندارد
یک راهنمای گردشگری گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه در زمینه آثار ملی ثبت شده گلستان، میراث فرهنگی بودجه کافی را ندارد تا بتواند از تمامی آنها حراست و نگهداری کند.
سمیه قدمنان افزود: آثار تاریخی نیازمند مراقبت و نگهداری بوده و در برخی آثار همچون برج قابوس که ثبت جهانی شده یا بافت تاریخی گرگان، خوشبختانه رسیدگی صورت می‌گیرد اما در تعدادی از آثار مانند برج رادکان کردکوی و یا آثار تاریخی در تپه‌های باستانی، مراقبت زیادی نمی‌شود، با توجه به اینکه بسیاری از آنها نیازمند مراقبت ویژه و کاوش‌های اصولی هستند.
وی با تأکید بر اینکه ثبت ملی آثار لازم است، اضافه کرد: چون هر چه آثار بیشتر ثبت ملی شود، می‌تواند به بالا بردن شاخص‌های استانی کمک بیشتری کند.
قدمنان با بیان اینکه عدم بودجه کافی تحت تأثیر مسائل اقتصادی کلان کشور است، گفت: شرایط حال حاضر کشور از نظر اقتصادی باعث شده تا دولت نتواند بودجه کافی را تأمین کند، از طرفی هم مدیران استان برای افزایش بودجه باید تلاش بیشتری کنند.
این راهنمای گردشگری گلستان ابراز کرد: اخیراً وزارت میراث فرهنگی توانسته نشست‌های تخصصی را با افراد متخصص در خصوص آثار تاریخی و فرهنگی برگزار کند، در این جلسات تاکید بر این بوده که این ضعف در کل کشور وجود دارد و باید بتوانند با بازنگری‌های دوباره، نگاه تازه ای به آثار تاریخی و فرهنگی ثبت شده داشته باشد.
وی گفت: متأسفانه در استان تپه‌های تاریخی مهم مغفول مانده اند، امیدوارم شرایطی فراهم شود تا راهنمایان گردشگری بتوانند به صورت حضوری از این تپه‌ها بازدید داشته و مسائل را بازگو کنند.
گلستان دارای ۱۰۰۰ اثر تاریخی ثبت شده ملی است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان با بیان اینکه در استان بیش از هزار اثر ثبت ملی شده است، گفت: ثبت آثار سبب حفظ و حراست بیشتر آنها می‌شود و ضمن اینکه توجه افکار عمومی، رسانه‌ها، متخصصان و دلسوزان به این حوزه جلب شده و باعث معرفی بیش از پیش این آثار در سطح کشور می‌شود.
احمد تجری اظهارکرد: آثار ثبت شده ملی استان تا ابتدای سال ۹۹ تعداد ۸۵۰ اثر بود که با همت مجموعه همکاران بعد از این تاریخ ۱۵۰ اثر دیگر یا ثبت شده یا در نوبت ثبت قرار دارد.
وی افزود: به علت تعدد تعداد پرونده‌های استان، در سیزدهم دی ماه، گلستان میزبان شورای ثبت کشور خواهد بود تا در استان این پرونده‌ها ویژه بررسی شود.
وی با بیان اینکه با این اتفاق، گلستان بیش از هزار اثر ثبت شده خواهد داشت، گفت: ثبت آثار سبب حفظ و حراست بیشتر آنها شده و زمینه معرفی این آثار را فراهم خواهد کرد و امیدواریم این مسیر رو به رشد و ثبت آثار را همچنان شاهد باشیم.
تجری بیان کرد: متأسفانه اعتبار کافی برای مرمت آثار تاریخی وجود ندارد و باید تلاش کنیم تا به کمک بخش خصوصی این کار را انجام دهیم، در واقع نیازمند یک هم افزایی جدی هستیم.
وی با بیان اینکه ۱۶۲ هکتار بافت تاریخی در گرگان وجود دارد، تصریح کرد: با توجه به شرایطی که با یکی از بانک‌ها برای احیای بافت تاریخی ایجاد کرده ایم، در حال حاضر سه خانه تاریخی در حال بهره برداری بوده و پیش بینی می‌کنیم طی دو سال آینده ۲۵ خانه دیگر هم ساماندهی شوند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان گفت: راه بهره برداری مناسب از اماکن تاریخی ایجاد مشوق‌هایی برای سرمایه گذاری در بناهای تاریخی است.
به گزارش خبرنگار مهر علاوه بر پیگیری بودجه برای حفاظت از آثار، آموزش و فرهنگ سازی برای حفظ و صیانت از بناهای تاریخی یکی دیگر از اقداماتی است که باید در دستور کار مدیران استان قرار بگیرد و عدم حفظ و حراست آثار تاریخی، ویرانی آن را به دنبال دارد.
منبع: مهر