با عملیاتی شدن مفهومی به نام موشک های بالستیک در جریان جنگ جهانی دوم، یک سلاح جدید و مهم به زرادخانه کشورهای قدرتمند در آن دوره وارد و به صورت کلی دوره ای جدید در مسابقات تسلیحاتی آغاز شد. بعد از پایان جنگ جهانی دوم و آغاز رقابت تسلیحاتی بین غرب و شرق، موشک های بالستیک به سرعت به عنوان اصلی ترین پلتفرم حمل سلاح های اتمی جای خود را در زرادخانه دو طرف باز کردند.
البته در طول سالهای جنگ سرد، موشک های بالستیک قاره پیما، میان برد و برخی گونه های کوتاه برد در خدمت دو طرف، صرفا برای حمل کلاهک های مربوط به تسلیحات کشتار جمعی توسعه پیدا کرده بودند اما در عین حال، مواردی مثل موشک های سری اسکاد یا توچکا ساخت شوروی سابق، البته در تعداد قابل توجهی ساخته و با کلاهک های متعارف به متحدان صادر شده و در جنگ های مختلفی نیز به کار رفتند.
یکی از مهم ترین نکات در خصوص موشک های بالستیک و مشهور اسکاد، مسئله دقت کم آنها بود. اصولا این موشک بیشتر از یک سلاح جنگی، یک ابزار ایجاد وحشت و تخریب بدون هدف مشخص بود. البته در دوره آخر جنگ سرد، برخی تلاش ها از طرف غرب و شرق برای افزایش دقت موشک های بالستیک انجام شد که در نهایت با امضاء پیمان INF و از بین رفتن موشک های میان برد و در نهایت اتمام جنگ سرد، برای مدت ها بحث افزایش دقت در موشک های بالستیک به فراموشی سپرده شد.
تولد بازیگران جدید در رقابت موشکی جهان
بعد از فروپاشی شوروی سابق و پایان جنگ سرد شاهد شکل گیری جبهه های جدید در حوزه موشکی در جهان بودیم. کشورهایی مثل چین، هند، جمهوری اسلامی ایران، کره شمالی و پاکستان در این سالها توسعه گسترده توان موشکی خود را آغاز کردند. در بین چند کشور مورد اشاره، به غیر از ایران همگی دارای سلاح های اتمی هستند و کم و بیش نقشه راهی شبیه به قدرت های دوره جنگ سرد را در حوزه موشک های بالستیک پیش گرفتند. اما شاید بتوان گفت که چند بازیگر در این میان و در خلال توسعه موشک های بالستیک، روش متفاوتی را در پیش گرفتند.
جمهوری خلق چین به عنوان یک کشور مجهز به سلاح هسته ای از دوره جنگ سرد، از همان زمان بحث توسعه موشک های قاره پیمای بالستیک را در دستور کار داشت. اما این کشور در دوره پس از جنگ سرد و همزمان با آغاز شکوفایی اقتصادی و افزایش شدید بودجه های دفاعی، مسئله توسعه یک نیروی بزرگ موشکی را در دستور کار قرار داد که در کنار بحث عملیات های حمل سلاح اتمی، در بحث حملات دقیق نیز اثر گذار باشد.
در این میان چینی ها حرکات خاصی را نیز برای توسعه دقت موشک های خود انجام دادند. توسعه سیستم مکان یابی بومی “بیدو” توسط چینی به عنوان رقیبی در برابر جی پی اس آمریکایی یا گلوناس روسی از جمله مهم ترین حرکات این کشور در این رده به حساب می آید. چینی ها برای نمونه موشک بالستیک سری DF-۱۵C را با سر جنگی ویژه برای نفوذ به سنگرهای بتونی، آشیانه های مستحکم هواپیما و مراکز فرماندهی توسعه داده یا در یک حرکت مهم بحث توسعه موشک های بالستیک ضد کشتی را در دستور کار قرار داده اند.
موشک بالستیک دی اف ۲۶ ساخت چین
موشک بالستیک DF-۲۱D ساخت چین
موشک های سری DF-۲۱D و DF-۲۶ جزو سلاح های بالستیک تخصصی چین برای مسئله مقابله و نابودی شناورهای سنگین از جمله ناوهای هواپیمابر است. چینی ها در بحث هدفگیری و عملیات ضد کشتی در کنار ماهواره های سری بیدو، چندین مدل از ماهواره های شناسایی و رصد دریایی نیز به مدار زمین فرستاده اند که به صورت ویژه بحث تعقیب انواع شناورها در دریا و تامین اطلاعات به صورت زنده برای این موشک ها را بر عهده دارند.
نمونه قدیمی از تمرین هدف قرار دادن اهداف توسط موشک های بالستیک چینی در تمرین
اما تصاویر ماهواره ای جدید از داخل چین نشان می دهد که این کشور بحث حملات دقیق و متعارف در حوزه موشکی را اصولا به مرحله ای جدید رسانده که باعث چالش های جدی برای آمریکا خواهد شد. بر اساس این تصاویر، چینی ها در عمق منطقه بیابانی “تکله مکان” در استان سین کیانگ اقدام به ساخت ماکت های بزرگی بر اساس ناوهای هواپیمابر و ناوشکن های کلاس آلری برک آمریکایی کرده اند.
نکته جالب این که حداقل یکی از ماکت ها به طول حدودا ۷۵ متر، بر روی یک سری ریل قرار گرفته و تا حدی توان حرکت و شبیه سازی وضعیت درگیری در حال تحرک را برای موشک های چینی ایجاد می کنند.
هدف متحرک برای تمرین موشک های چینی – دو ریل در زیر بدنه ماکت نصب شده. تصویر وسط مربوط به نمونه کوچک تر این ماکت
در سالهای پیش، چینی ها بحث شبیه سازی هدفی به اندازه عرشه ناوهای هواپیمابر آمریکایی را در دستور کار داشتند ولی آن هدف متحرک نبود. در عین حال روی هدف متحرک بر اساس برآوردهای انجام شده انواع دوربین ها و حسگرها نیز نصب شده تا پروسه حرکت و اصابت را نیز ثبت و ضبط کند.
ماکت آواکس های آمریکایی در پایگاه نظامی چین برای تمرین حمله موشکی
تصویر جدیدتر از سایت تست دیگر ارتش چین در منطقه بیابانی موسوم به ” گبی ” نیز نشان داد که آزمایش های چینی ها فاز بسیار جدی تر نیز گرفته و به دنبال شبیه سازی هدف قرار دادن اهداف کوچک تر نیز هستند. بر اساس این تصاویر، چینی ها دو ماکت اندازه واقعی از هواپیمای آواکس سری E-۳ ساخت آمریکا را در این منطقه روی یک باند پروازی شبیه سازی قرار داده اند. هواپیماهای پشتیبانی مثل آواکس های سری E-۳ یا پرنده های رله ارتباطی یا سوخت رسان ها نقش بسیار مهمی در افزایش قدرت هوایی آمریکا داشته و از دور خارج کردن آنها می تواند ضربه بزرگی به توان عملیات این کشور در آسمان وارد کند.
چینی ها با علم به این قضیه شناسایی و هدف قرار دادن این پلتفرم های پروازی را روی زمین در دستور کار خود قرار داده اند تا نشان دهند این تمرینات، کاملا جدی و عملیاتی دنبال می شود.
کره جنوبی؛ دقت به عنوان یک عامل بازدارندگی
کره جنوبی به عنوان یک کشور کوچک در مقابله همسایه شمالی خود سالهاست که در یک جنگ سرد و رقابت بزرگ تسلیحاتی قرار گرفته است. کره جنوبی در سالهای اخیر چندین برنامه را برای مقابله با تهدیدات خود در نظر گرفته است. یک بحث، توان متعارف کره جنوبی در بحث زمینی، هوایی و دریایی است که هزینه سنگینی نیز برای آن شده و بخش دیگر مربوط به توان موشکی این کشور است.
کره جنوبی بحث توسعه توان موشکی را از چندین سال پیش آغاز کرده و امروز هم موشک های کروز و هم بالستیک را برای حمله به اهداف زمینی در خدمت دارد.
دقت بالای موشک Hyunmoo ۴ ساخت کره جنوبی
موشک های تاکتیکی کوتاه برد سری Hyunmoo ۴ با برد حدودا ۸۰۰ کیلومتر از جمله جدیدترین تسلیحات بالستیک این کشور هستند که با ترکیبی از سیستم های INS و جی پی اس با گرید نظامی دقت بالایی را به همراه آورده اند. بحث نابودی مراکز فرماندهی و خصوصا نقاط نگهداری مربوط به سامانه های توپخانه ای و راکت انداز همسایه شمالی، از جمله اهداف اصلی موشک های کره جنوبی به حساب می آید.
ایالات متحده؛ بازگشت به فاز دوران جنگ سرد
تقریبا از اواخر دوره دوم ریاست جمهوری اوباما در آمریکا تا به امروز، هر سال بیشتر و بیشتر شاهد توسعه و سرمایه گذاری مجدد این کشور روی توانایی های متعارف و به منظور درگیرهای کلاسیک و بزرگ بوده ایم. با بروز مشکلات در مسئله تمدید پیمان INF و در نهایت از بین رفتن آن بین روسیه و آمریکا، مسئله توسعه مجدد توان موشکی به صورت جدی در این کشور مطرح شد.
آمریکا با توسعه یک نقشه راه به صورت خاص برای نیروی زمینی، بحث کنترل و پرتاب موشک های بالستیک قاره پیما حامل موشک های هسته ای را عمدتا در اختیار نیروی هوایی و دریایی قرار داده و برنامه خاصی را برای واحد توپخانه خود در نظر گرفته است. این برنامه شامل افزایش قابل توجه توپ های کالیبر ۱۵۵ میلی متری به بیش از ۱۰۰ کیلومتر، توسعه نسل جدید موشک های بالستیک کوتاه برد، به خدمت گرفتن موشک های کروز و پدافندی برد بلند و در نهایت بحث پروژه ای موسوم به Strategic Fire Missile است که بر اساس قرار است نیروی زمینی آمریکا به موشکی با بردی نزدیک به ۲۲۵۰ کیلومتر مجهز شود.
آزمایش موشک کوتاه برد PrSM
در حال حاضر بخش هایی مثل افزایش برد توپخانه ۱۵۵ میلی متری آمریکا در حدود برد ۷۰ کیلومتر بوده و آزمایش های موشک بالستیک کوتاه برد تحت عنوان PrSM نیز در جریان است. دقت بالا از جمله اصلی ترین نیازمندی ها برای این چند پروژه عنوان شده و قرار است نیاز نیروی زمینی آمریکا را برای سرکوب کردن بحث های مختلفی مثل موشک های کوتاه برد تا پدافند هوایی زمین پایه طرف مقابل را انجام دهد.
در این جا و قبل از ترسیم فعالیت های جمهوری اسلامی ایران، باید به این نکته اشاره کرد که در موارد دیگر مثل کشورهای دارای موشک های بالستیک از جمله هند، پاکستان، روسیه و کره شمالی، خصوصا در فاز موشک های کوتاه و میان برد در حال حاضر شاهد برنامه خاصی خصوصا در بحث افزایش دقت نیستیم. برای توضیح بیشتر در کشوری مثل روسیه، ماموریت حملات موشکی در فاز میان برد بیشتر در اختیار موشک های کروز قرار گرفته و یا در کره شمالی نیز شدیدا روی مسئله حمل تسلیحات اتمی تاکید شده و در مورد دو رقیب اصلی در شبه قاره هند نیز باید گفت که در کنار ماموریت اصلی حمل کلاهک های اتمی در دو کشور، اطلاعات و تصاویر قابل توجهی برای مطرح کردن توسعه توان بالستیک متعارف با دقت بالا آنچنان مطرح نیست. این دو کشور نیز تا حدی به مانند روسیه این ماموریت را بر عهده موشک های کروز قرار داده اند.
جمهوری اسلامی ایران؛ ظهور مردی با آرزوهای دوربرد
شاید در بین تمام موارد قابل مطالعه در جهان در حوزه توانایی موشکی و خصوصا موشک های بالستیک، جمهوری اسلامی ایران یک مورد خاص و متفاوت باشد. آنچه به عنوان نیازمندی موشکی در ایران تعریف شد حاصل تجربه های سالهای سخت جنگ و پروسه ای دردناک به نام جنگ شهرها بود که موشک های اسکاد عراقی به راحتی تا شهری مثل تهران را نیز هدف قرار می دادند.
نبود سیستم پدافندی برای مقابله با این تهدید، تنها یک راه را در مقابل مسئولین امر قرار داد و آن هم مقابله به مثل بود. در آن دوره بحث خرید موشک های اسکاد از لیبی مطرح شده و در نهایت تعداد محدودی از این موشک ها به ایران وارد شد. بعد از شلیک تعدادی از این موشک ها و فروکش کردن موقتی حملات موشکی عراق ماموریت بزرگ ایجاد قوای موشکی در ایران بر عهده شهید حسن طهرانی مقدم قرار گرفت.
شهید طهرانی مقدم در کنار همرزمان در جریان یک شلیک در زمان دفاع مقدس
موشک ذوالفقار – یکی از دقیق ترین موشک های ایران بر پایه خانواده فاتح ۱۱۰
موشک بالستیک ضد کشتی خلیج فارس در ۴ نما
از دوره آموزشی در سوریه و روایت های جالب از نحوه دست پیدا کردن این شهید بزرگوار و تیم همراهش به برخی دستورات و روشها برای نگهداری و آماده سازی موشک های اسکاد تا شروع مهندسی معکوس و ساخت موشک های مختلف، این شهید بزرگوار و یارانش همیشه در نوک پیکان توسعه این توانایی در ایران بودند. بعد از تمام شدن جنگ تحمیلی و آغاز دوره بازسازی نظامی، ماموریت اصلی توسعه توان موشکی و رسیدن به عدد معروف ۲ هزار کیلومتر و پوشش دادن تهدیدات عمده برای جمهوری اسلامی ایران، با نیروی هوایی و سپس هوافضای سپاه بود.
اما از دهه ۸۰ شمسی بود که در کنار بحث توسعه نمونه های مختلف، بحث سوخت جامد و حامل های مختلف موشکی، مسئله افزایش دقت با دستور ویژه رهبر انقلاب، با مدیریت شهید طهرانی مقدم آغاز شد.
اصابت دو موشک از سری فاتح ۱۱۰ به مقر گروه های تروریستی در شمال عراق
اصابت موشک بالستیک خرمشهر به درون یک هدف مربع شکل در یک تمرین نظامی
بحث توان موشکی به صورت کلی و موشک های بالستیک به صورت خاص تر در جمهوری اسلامی ایران، دارای تفاوت های خاصی با بسیاری دیگر از کشورهای دارای این توانایی است. در جمهوری اسلامی ایران بخش بسیار سنگین تری از بار ماموریت بازدارندگی نظامی و در عین حال در زمان بروز درگیری و تنبیه متجاوز، بر عهده یگان موشکی قرار دارد. در عین حال جمهوری اسلامی ایران بی اعتنا به تسلیحات اتمی است، پس افزایش دقت موشک ها برای آن بدل به یک اولویت مهم شده است.
این سرمایه گذاری دقیق و افزایش دقت، سالها بعد از شهادت سردار طهرانی مقدم و در جریان عملیات های موشکی علیه گروه تروریستی داعش و یا در عملیات معروف علیه نیروهای آمریکایی در عین الاسد بود که جلوهای واقعی خود را به نمایش گذاشت اما اقدامات مهمی مثل دستیابی به نسل های جدید سوخت جامد، توسعه سیستم های هدایت اینرسیایی بر پایه ژیروسکوپ های فیبر نوری، سرهای جنگی جدا شونده دارای هدایت مستقل در فاز نهایی، موشک های بالستیک ضد کشتی، سیلوها و شهرهای موشکی همه و همه حاصل برنامه ریزی و مجاهدت های خاموش مردی بود که در تمام عمر خدمتی خود در گمنامی به سر برد و صرفا بعد از شهادت به مردم ایران و ملتهای منطقه معرفی شد. این روزها که یادآور سالگرد شهید همان مرد بزرگ با آرزوهای دوربرد است، بهترین زمان برای مشخص شدن عمق نگاه و دغدغه های او برای اجرای دستورات رهبر انقلاب در راه افزایش دقت موشکهای ایرانی بود که حالا، کشورهای دیگر و قدرتهای موشکی جهان، به سراغ آن رفته اند.
منبع: مشرق
