فریضه شکوهمند نماز جمعه، یکی از جلوه‌های بعد سیاسی اجتماعی اسلام است که پیامبر (ص) در نخستین روزهای هجرت به مدینه، بنیانش را نهاد، تا مرکزی برای اجتماع هفتگی مردم و پایگاهی برای طرح مسائل اجتماعی سیاسی و باعث بیداری عمومی امت اسلامی باشد. وجود سوره‌ای از قرآن به نام «جمعه» نیز گویای این اهتمام ورزی به این سنت با اهمیت است.
نماز جمعه نهادی است که به حسب جایگاه ساختاری که دارد یک نهاد مدنی و در مرتبه بعد نهادی حاکمیتی است، اما امام جمعه و آن شکل ساختاری و مأموریتی که برای آن تعریف شده گویا میانه حاکمیت و مردم و پل ارتباطی بین مردم با حاکمیت به حساب می‌آید. از این رو الگوی ارتباطات ائمه جمعه با مردم و توده آنان باید به گونه‌ای باشد که با همه طبقات اجتماعی شهر امکان ارتباط داشته باشد و بتواند به آنان امید دهد، همچنین از سوی دیگر بتواند مشاور امینی برای حاکمیت به شمار آید؛ بنابراین جایگاه نماز جمعه، جایگاه کمی نیست.
از این جایگاه رفیع است که مبانی سیاست دینی می‌تواند اعلام و ترویج می‌شود و مصالح امت اسلامی در جهان توسط امام جمعه تبیین می‌گردد. منصب امامت جمعه؛ منصب تماس روحانیت با ملّت و روحانیت با مجلس و دولت، و این از اموری است که با دست توانای ائمه جمعه انجام می‌گیرد.
خبرگزاری مهر برای تبیین هر چه بهتر و بیشتر اهمیت نهاد نماز جمعه، در سلسله گزارش‌ها و گفتگوهایی به این مهم پرداخته است. می‌توانید آنها را اینجا ببینید. در پنجمین گام، با دو نفر از نمایندگان روحانی مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
حجت الاسلام محمدتقی نقدعلی نماینده مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، عملکرد و دستاوردهای نماز جمعه شهرها و استان‌های مختلف در تولید سرمایه‌های اجتماعی را متفاوت دانست و اظهار داشت: امروزه قریب به ۹۰۰ پایگاه نماز جمعه در سطح کشور وجود دارد؛ عمده دلیل اینکه تعدادی از این پایگاه‌ها در برخی مناطق توانسته سرمایه اجتماعی تولید کند و بعضی شهرها در این زمینه موفقیتی نداشتند یک بخش عمده آن به عملکرد امام جمعه بر می‌گردد.
حجت الاسلام محمدتقی نقدعلی با استناد به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه نماز جمعه قلب و قرارگاه فرهنگی یک شهر محسوب می‌شود، عنوان کرد: چنانچه همه محورهای فعالیت‌های فرهنگی حول محور امام جمعه انجام شود شاهد دستاوردهای خوب فرهنگی در جامعه خواهیم بود. برای مثال در اهواز امام جمعه خودش را درگیر مشکلات و مسائل مردم کرده اما در بعضی از مراکز و استانها امام جمعه بالانشین شده و ملجا و پناهگاه مردم محسوب نمی‌شود.
در یک شهرستان که بیش از ۳۰ اداره در آن مشغول خدمت رسانی هستند اما هفته به هفته می‌گذرد و امام جمعه آن شهرستان هیچ نظر مثبت و یا منفی در خصوص عملکرد و خدمت رسانی آن ادارات بیان نمی‌کند
وی به دلایل بالانشین شدن برخی امامان جمعه اشاره کرد و گفت: این بالا نشین شدن ناشی از آن است که امام جمعه یاد نگرفته با مردم بخصوص جوانان بجوشد، حتی برخی از امامان جمعه در مراکز استانها با طلاب خودشان مقطوع الرابطه هستند. حداقل هنر یک امام جمعه آن هم در مرکز استان این است که بتواند با طلاب حوزه علمیه خودش و دیگر حوزه‌های علمیه استان رابطه برقرار کند، از مشکلات معیشتی و علمی آنان آگاه باشد و بتواند طلاب را در حوزه وظیفه فرهنگی هدایت کند؛ اما امروزه این عُرضه در بعضی از امامان جمعه مراکز استانی کمتر دیده می‌شود.
حجت الاسلام نقدعلی ادامه داد: بنابراین با توجه به مطالب بیان شده می‌توان گفت متأسفانه همه این مسائل دست به دست هم دادند و سبب شده این فرصت و ظرفیت‌های عظیم مانند داشتن مصلی‌های بزرگ، حوزه‌های علمیه و … که در دست امامان جمعه است مورد استفاده قرار نگیرد و اتفاق خاصی رخ ندهد و شاهد این فرصت سوزی‌ها باشیم. البته این نکته نباید فراموش شود که برخی امامان جمعه توانسته‌اند نیروهای متدین، انقلابی و مذهبی را برای انجام فعالیت‌های فرهنگی در مصلی‌ها و مساجد و یا به منظور خدمت رسانی به محرومین وارد میدان کرده و حتی به اردوی جهادی اعزام کنند لذا عملکرد امامان جمعه در رفع بسیاری از مشکلات و آسیب‌ها حائز اهمیت است.
نماینده مردم خمینی شهر در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: البته این را هم نباید مخفی داشت که جریان ارزشی و حزب اللهی نیز در بعضی از شهرها خوب عمل کرده اما در برخی شهرها خودش را از وسط میدان به حاشیه کشیده با رفاه طلبی و مشغول زندگی دنیا شده است. اگر امام جمعه مردمی باشد و با مردم دم خور شود مسلماً اوضاع و شرایط جامعه تغییر خواهد کرد. امروز دسترسی به بعضی از دفاتر امام جمعه خصوصاً نماینده ولی فقیه در برخی از استانها غیر ممکن شده در حالی که اینگونه نباید باشد. مگر علمای سلف با اینکه در سطح اجتهاد بودند با مردم شهر و استان ارتباط نزدیک نداشتند؟ مگر در بازار راه نمی‌رفتند و با بازاریان صحبت نمی‌کردند؟ اگر بخواهیم در نماز جمعه سرمایه اجتماعی بازسازی شود می‌طلبد در رفتار ائمه جمعه تجدید نظر صورت بپذیرد و بعضی از ائمه جمعه لازم است بازنشسته شوند.
برخی امامان جمعه توانسته‌اند نیروهای متدین، انقلابی و مذهبی را برای انجام فعالیت‌های فرهنگی در مصلی‌ها و مساجد و یا به منظور خدمت رسانی به محرومین وارد میدان کرده و حتی به اردوی جهادی اعزام کنند لذا عملکرد امامان جمعه در رفع بسیاری از مشکلات و آسیب‌ها حائز اهمیت است
وی افزود: شورای سیاست گذاری ائمه جمعه کشور باید در این زمینه ورود کرده و طلاب جوان، فاضل، جهادی و میدانی را جایگزین برخی امامان جمعه‌ای که سرمایه پیشکسوتی نماز جمعه هستند کند تا با این جایگزینی بتواند نیاز امروز جوانان را جبران و برآورده سازد. همچنین محتوای امامان جمعه باید مبنی بر نیازهای روز جامعه باشد طوری که مردم ببینند وقتی پای صحبت امامان جمعه می‌نشینند آنچه نیاز روزشان است در حوزه اقتصادی، اجتماعی و مسائلی که دوای درد آنان است بیان می‌شود.
نقدعلی با تاکید بر اینکه از تریبون نماز جمعه باید واقعیت حاکمیت تبیین و راه‌های گره گشایی از گره‌های کور سیاست و مدیریت جامعه شنیده شود، گفت: مسؤولان و مردم باید این مطالب را از تریبون نماز جمعه بشنوند. امروز بعضاً دیده می‌شود در یک شهرستان که بیش از ۳۰ اداره در آن مشغول خدمت رسانی هستند اما هفته به هفته می‌گذرد و امام جمعه آن شهرستان هیچ نظر مثبت و یا منفی در خصوص عملکرد و خدمت رسانی آن ادارات بیان نمی‌کند در این صورت است که مخاطبان و کسانی که پای تریبون نماز جمعه می‌نشینند فکر می‌کنند گویا امام جمعه واقعیت مدیریت جامعه را ندیده است. چه اشکال دارد امام جمعه هر هفته نقاط قوت یک اداره را به منظور تقویت و نقاظ ضعف را با هدف رفع آن تذکر دهد. مطرح کردن این مباحث باعث جذب مردم به نماز جمعه می‌شود و این هنر امام جمعه جهادی و موفق است که از همه ابزارهای جذب برای به میدان آوردن مردم استفاده کنند.
لازم است شورای سیاست گذاری ائمه جمعه به سمت جوان گرایی نماز جمعه پیش بروند
حجت الاسلام محمدرضا مبلغی رئیس فراکسیون امر به معروف و نهی از منکر مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر، با بیان اینکه نماز جمعه یک عبادت بزرگ اجتماعی است، اظهار داشت: اسلام دین اجتماعی است و عمده دستورات دین اجتماعی محسوب می‌شود؛ البته بعد اجتماعی و سیاسی نماز جمعه بسیار ظهور و بروز دارد، بنابراین نماز جمعه یک عبادت اجتماعی و سیاسی است و نقش و تأثیرگذاری بسزایی در اجتماع دارد.
رئیس فراکسیون امر به معروف و نهی از منکر با بیان اینکه در خطبه‌های نماز جمعه علاوه بر احکام باید مشکلات جامعه اسلامی و راهکارهای برون رفت از این مشکلات بیان شود، عنوان کرد: بر اساس دستورات دین امام جمعه باید به مسائل اجتماعی از جمله معضلات و مشکلات جامعه اسلامی ورود پیدا کرده و در رفع آن نقش اساسی ایفا کند. جهت دهی فرهنگی و ارتقای معرفتی جامعه اصل و اساس نماز جمعه است و اینکه بتواند سطح آگاهی و شناخت جامعه نسبت به احکام دین و سوق دادن مردم به این سمت را به نحو احسنت انجام دهد. برای همین نماز جمعه علاوه بر عبادت پروردگار باعث رشد جامعه اسلامی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نقش مهمی در راستای روشنگری جامعه داشته است، عنوان کرد: متأسفانه با شیوع ویروس کرونا نماز جمعه بسیار ضربه خورد، اجتماع بزرگ نمازگزاران تعطیل و مردم ماه‌ها نتوانستند نماز عبادی سیاسی جمعه را اقامه کنند؛ این امر سبب شد بین مردم و نماز جمعه فاصله ایجاد شود و ائمه جمعه به عنوان محور روشنگری جامعه به وظیفه خود عمل کنند.
مبلغی بیان کرد: لازم است شورای سیاست گذاری ائمه جمعه به سمت جوان گرایی نماز جمعه پیش بروند و مراقب باشند از ظرفیت طلابی که فاضل، بااخلاق، عالم و با سواد هستند در این زمینه بهره ببرند اگر چنین نشود نماز جمعه ضربه می‌خورد.\