از کدام جیب و کدام سبد خانوار سخن بگوییم وقتی تورم و هزینه‌های سرسام آور، کمر سرپرستان خانواده را شکسته است؟ اگر پیش از روزگار کرونا دغدغه طبقه متوسط و کم درآمد جامعه، خریدن مایحتاج روزانه یا نان بخورونمیری بود که با آن روزگار بگذرانند، از یک سال ونیم گذشته کرونا هم پایش را روی گلوی مردم گذاشته است تا نفس هایشان به شماره بیفتد.
کرونا ویروسی است که از جان افراد به زندگی شان سرایت کرده و سبب شده است بسیاری از آ ن‌ها علاوه بر اینکه میزان درآمدشان کاهش یافته است، به دلیل فشار هزینه‌های درمان به زیر خط فقر بروند، به طوری که تازه‌ترین آمار‌های کشوری از سقوط نزدیک به ۶۱۲هزار نفر به زیر خط فقر گواهی می‌دهد.
تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران درباره شاخص قیمت مصرف کننده، نرخ تورم کل کشور در شهریور۱۴۰۰ را ۸/۴۵ درصد اعلام کرده است. سهم هزینه‌های بهداشت ودرمان در سبد هزینه‌های خانوار در شهریور امسال با افزایش مواجه و به یکی از سه عامل اصلی تورم زایی در تابستان امسال تبدیل شده است. براساس اعلام مرکز آمار ایران، در شهریور امسال تورم بخش بهداشت ودرمان به ۶/۴۱ درصد رسید که یکی از دلایل مهم آن، قرمز بودن وضعیت کرونایی کشور در این ماه بوده است.
هزینه‌های سرسام آور درمان
آن طور که اعداد و ارقام می‌گوید، افزایش تقاضا برای اقلام مراقبتی و درمانی، این محصولات را در یک سال اخیر به شدت گران کرد و همین عامل نیز باری اضافی را به خانواده تحمیل کرد. در چندماه گذشته، تشدید شیوع کرونا سبب افزایش هزینه‌هایی همچون ماسک، مواد ضدعفونی کننده، دستکش و مواد شوینده برای بسیاری از خانوار‌ها شده است.
ابتدایی‌ترین وسایل پیشگیری از بیماری، ماسک و ضدعفونی کننده هاست. هربسته پنجاه تایی از ماسک‌های پزشکی، بین ۳۰هزار تا ۸۰هزارتومان قیمت دارد و اگر افراد از دو ماسک استفاده کنند، باید هزینه ماهی دو یا سه بسته را کنار بگذارند. مواد ضدعفونی کننده که جزء جدایی ناپذیر خانه ها، کیف‌ها و خودرو‌ها هستند، قیمتشان از قوطی‌های کوچک ۱۰ هزارتومانی تا ظروف لیتری ۱۵۰ هزارتومانی متغیر است.
دست کش‌های یک بارمصرف، پاکت‌های پلاستیکی متعدد و انواع دستمال کاغذی دست کم از ۲۰ هزار تا ۲۵۰ هزارتومان خرج برمی دارد. شوینده‌های لباس و پاک کننده سطوح با مبالغ متغیر و گران نیز می‌تواند تا ۵۰۰ هزارتومان در ماه به هزینه‌های خانواده اضافه کند. از زمان شیوع کرونا تاکنون، قیمت رسمی مواد شوینده دست کم ۹۵ درصد افزایش یافته است. از قیمت اقلام خوراکی همچون میوه و سبزیجات تا ویتامین‌ها و مکمل‌های دارویی که مصرف آن‌ها در دوران کرونا توصیه شده است، بهتر است سخن نگوییم که گاه هزینه‌هایی معادل یک حقوق ماهانه را به خانواده‌ها تحمیل می‌کنند.
در همین راستا باید اشاره کنیم که در شهریور امسال، تورم میوه‌ها و سبزی‌ها به بیش از ۶۱ درصد رسید. اما هزینه‌های گفته شده مربوط به زمانی است که شما هنوز درگیر بیماری کرونا نشده باشید. این روز‌ها که بسیاری از خانواده‌ها یک یا چند عضوشان درگیر کرونا هستند، به خوبی می‌دانند که هزینه‌های پیشگیری دربرابر هزینه‌های درمان کرونا رقم اندکی است. اولین قدم برای درمان کرونا، اطمینان از ابتلا به آن است.
هزینه تست کرونا در مشهد هم متفاوت است. به جز افرادی که می‌توانند تست رایگان آن هم در مراکز شلوغ بدهند، بقیه افراد باید دست کم ۳۴۰ هزار تومان هزینه تست پی سی آر بدهند. حداقل حقوق کارگران امسال ۲ میلیون و ۶۵۵ هزارو ۴۹۵ تومان است که البته با مزایا و سوابق کار این رقم تا ۴ میلیون و ۱۱۱ هزار تومان افزایش می‌یابد. اگر یک خانواده سه نفره نیاز به تست پی سی آر داشته باشد، یعنی باید یک میلیون و ۲۰ هزار تومان را فقط برای انجام این تست هزینه کنند.
هرچند به گفته بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هر بیمار کووید۱۹ برای درمان در بیمارستان بین ۳۰ تا ۴۰میلیون تومان هزینه دارد، در عمل هزینه درمان این بیماری برای افرادی که در بیمارستان‌های دولتی بستری می‌شوند، بیش از این ارقام است. هزینه همین بیماری برای افرادی که در بیمارستان‌های خصوصی بستری می‌شوند، تا ۱۵۰ میلیون تومان نیز می‌رسد.
هزینه دارو، هم کم از هزینه بستری نیست. گاهی بیمار به دارویی نیاز دارد که آزاد است و تحت پوشش بیمه نیست. آنجاست که هزینه‌ها افزایش می‌یابد. براساس برآوردها، گاه هزینه تامین دارو به خصوص برای افرادی که بیماری کرونای آن‌ها شدید است، ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان می‌شود. البته برخی معتقدند که هزینه‌های تامین دارو از این ارقام هم فراتر می‌رود.
همچنین برخی افراد بعد از بهبود و ترخیص از بیمارستان باید تا مدتی با استفاده از کپسول اکسیژن تنفس کنند. ازآنجاکه هزینه خرید کپسول اکسیژن سرسام آور است و بین ۳ تا ۴ میلیون تومان تمام می‌شود، شهروندان مشهدی با استفاده از کپسول‌های اجاره ای، اکسیژن موردنیاز درمان بیماران خود در خانه را تأمین می‌کنند. هزینه روزانه کرایه کپسول اکسیژن بسته به ظرفیت آن، روزانه بین ۳۰ تا ۵۵ هزار تومان است؛ کپسول‌هایی که در هربار شارژ تنها جوابگوی ۶ تا ۷ ساعت است. شارژ هرکپسول بین ۳۵ تا ۱۰۰ هزار تومان هزینه برمی دارد که این هزینه، بار مالی زیادی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
آسیب چندگانه به اقتصاد خانواده
دیدگاه استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در این باره این است که کرونا به عنوان یک بیماری فراگیر، نوسانات تأثیرگذاری داشته و همین مسئله سبب تغییر در هزینه‌ها به صورت کنترل ناپذیری شده است.
دکتر وحید ارشدی در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، این گونه شرح می‌دهد: شیوع کرونا هزینه‌های سنگینی را از چند منظر به خانواده‌ها تحمیل کرد. البته اگر دقیق بررسی کنیم، ازسوی دیگر بخشی از هزینه‌ها همچون هزینه سفر و تفریح را به شدت کاهش داد که درعین حال باعث رکود در صنایع گردشگری و به دنبال آن، کاهش درآمد بخشی از خانوار‌ها شد.
وی نیز تاکید می‌کند که بیشترین هزینه خانواده‌ها برای تامین بهداشت و درمان مصرف شده است. ارشدی می‌گوید: در یک سال ونیم گذشته کرونا سبب شد برخی خانوار‌ها به زیر خط فقر بروند. وی یادآوری می‌کند: همان طور که در گزارش مرکز آمار ایران بیان شده است، سهم درآمد مشاغل خصوصی در مدت شیوع کرونا کاهش پیدا کرده است و با این وضعیت، بسیاری از خانواده‌ها با مشاغل آزاد متضرر شده اند، مگر آن‌هایی که توانسته اند کسب وکار‌های خود را با دورکاری و ازطریق فضای مجازی تطبیق دهند و زیا ن‌های خود را جبران کنند.
این مسئله نشان می‌دهد که کرونا ضمن اینکه درآمد افراد را کاهش داده، هزینه‌های آن‌ها را هم افزایش زیادی داده است. این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: برآیند وضعیت موجود، برآمده از سیاست‌های غلط اقتصادی دولت دوازدهم، اثرگذاری تورم حاصل از انحراف نقدینگی شدید و اثربخش شدن تحریم‌های سنگین اقتصادی بوده که کاهش قدرت خرید خانواده‌ها را به دلایل مختلف ازجمله تعطیلی‌های پی درپی، کاهش تحرک اجتماعی و… به دنبال داشته است.
