محکم فشار بده، تا آرام شوی. تاکنون کسی این تبلیغ مستقیم را به زبان نیاورده؛ اما در واقع تولیدکنندگان و فروشندگان اسلایم با همین رویکرد حالا بازار اسباب بازی ایران و کشورهای مختلف جهان را در دست گرفته‌اند.
پارسال، پیرارسال و سال‌های گذشته هم همینطور. چندسال پیش دو تکه آهن ربا به بازار آمد که با پرتاب همزمان این دو به هوا، صدایی نه چندان خوشایند تولید می‌شد که مردم با عنوان «جیرجیرک» از آن یاد می‌کردند.
یک سال بعد از آن، ۲ توپ پلاستیکی روی بورس بود که با طنابی به هم وصل می‌شد؛ به هم خوردن مداوم این توپ‌ها صدایی آزاردهنده برای بزرگترها ولی صدایی جذاب و متفاوت برای کودکان و نوجوانان تولید می‌کرد.
۲ سال پیش هم سر و کله اسپینر پیدا شد. اسپینر وسیله‌ای سه ضلعی و گاهی چندضلعی بود که در دست قابلیت چرخیدن چند دقیقه‌ای را داشت و به زودی توانست ویترین مغازه‌ها و دست نوجوانان را تسخیر کند. البته پیش از همه اینها، قلبشان را.
ای موجی، اسلایم و…؟
پارسال، نوبت به ایموجی رسید. این بار به جای دست کودکان و نوجوانان، روی داشبورد خودروها. شکلک‌هایی متنوع با حالات گوناگون که با دارا بودن یک فنر، هنگام حرکت خودرو، تکان می‌خورد و همین باعث جذابیتش می‌شد.
حالا اسلایم، عنوان اسباب بازی نسبتاً جدیدی است که بدون هیچ تکنولوژی خاصی توانسته عبارت پرفروش را به خود بچسباند و البته خودش را به خانواده‌ها.
اسلایم ماده‌ای خمیری است که حالت ژله‌ای دارد. این خمیر به خمیر جادویی شهرت دارد و کودکان می‌توانند به راحتی با آن اشکال و اجسام مختلفی درست کنند؛ بدون اینکه جایی را کثیف کرده و زحمتی برای والدین خود ایجاد کنند.
اسلایم، کاری از شرکت آمریکایی متل
اسلایم را اولین بار شرکت آمریکایی متل، که سود خالص آن چیزی حدود یک پنجم میزان کل صادرات ایران در پنج ماهه اول سال ۹۹ است، در سال ۱۹۷۶ تولید و روانه بازار کرده است.
سازندگان و فروشندگان این اسباب بازی ادعا می‌کنند اسلایم می‌تواند خلاقیت فکری و ذهنی را پرورش دهد.
آنها همچنین می‌گویند کار کردن با اسلایم و تبدیل آن به اشکال مختلف موجب می‌شود تنش‌های عصبی و استرس از فرد دور شود.
والدین، راغب تر از کودکان
شاید خانواده‌های زیادی را ببینید که با اصرار و گریه فرزندانشان وارد فروشگاه‌های اسباب بازی فروشی می‌شوند و اسلایم می‌خرند؛ اما در خانه وضعیت جور دیگری است. پارسای ۹ ساله که از طرفداران پر و پا قرص اسلایم است، به ما می‌گوید: «پدر و مادرم بیشتر از من از این اسباب بازی استفاده می‌کنند.»
پدرش هم این موضوع را رد نمی‌کند. او می‌گوید: «کمی اصرار پارسا و کمی تبلیغاتی که شنیده بودم، ما را به خرید آن ترغیب کرد.»
«اولش به نظر محصول ارزان قیمتی به نظر می‌رسد. فکر کنم اسلایم اولی را به قیمت ۱۵ هزار تومان خریدیم. ولی رفته رفته که خانوادگی به آن علاقه‌مند شدیم هزینه‌ها بالا رفت. به طوری که اخیراً پک کامل اسلایم را ۲۵۰ هزار تومان خریدیم.»
در تبریز، بیشتر فروشگاه‌ها حالا اسلایم دارند. برای مثال صاحب یک مجموعه زنجیره‌ای لوازم تحریر در تبریز می‌گوید بیش از نصف درآمدش از اسباب بازی را اسلایم تشکیل می‌دهد.
او اما موضوع حساس دیگری هم برای گفتن دارد: «متاسفانه باید بگویم بیشتر اسلایم هایی که ما می‌فروشیم ساخت خارج از ایران هستند و اسباب بازی‌های ایرانی همچنان با استقبال چندانی مواجه نیستند.»
این صاحب فروشگاه اضافه می‌کند که حالا کارخانه‌های ایرانی هم تولید اسلایم را شروع کرده‌اند اما همچنان استقبال از نمونه‌های خارجی بیشتر است: «بالاخره همه دنبال کیفیت هستند.»
۱۰ تا ۲۰ دلار، سرانه اسباب بازی هر کودک ایرانی
در حالی که ارز دولتی باید صرف واردات کالاهای اساسی شود و نیازهای اصلی مردم را برطرف سازد، اخبار حاکی از آن است که در این میان، با ارز دولتی اسباب بازی هم وارد کشور می‌شود.
عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباب بازی می‌گوید در زمینه مصرف اسباب بازی پژوهش‌هایی انجام شده که خیلی دقیق نیست، اما این پژوهش‌ها نشان می‌دهد مصرف سرانه اسباب بازی برای هر کودک زیر ۱۴ سال در ایران حدود ۱۰ تا ۲۰ دلار است.
اما چرا در زمینه تولید اسباب بازی، ما همچنان به ایده‌ها و محصولات بیرون از کشور چشم دوخته‌ایم؟ حتی وقتی که توان رقابت کیفی را داریم، در زمینه ایده‌های نو و جذاب، چرا هنوز حرف زیادی برای گفتن نداریم؟
رفعت هریزچی، مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کارشناس حوزه کودک در این باره می‌گوید: «ورود به دنیای دیجیتال پیامدهایی برای جامعه و کودک امروزی به دنبال داشته است. رنگ، طرح و صدا در این دنیا حرف اول را می‌زند، همنشینی رنگ‌ها به همراه نور سلیقه کودک امروز را تغییر داده است.
او بیشتر توضیح می‌دهد: «در نتیجه ورود دنیای مجازی به زندگی ما، حالا کودکان می‌خواهند زندگی را تجربه کرده و پلی بزنند میان دنیای مجازی و دنیای واقعی و دقیقاً اینجاست که اسباب بازی وارد دنیای کودک می‌شود.»
این مربی کانون پرورش فکری به عنوان کسی که نزدیک به دو دهه با قشر کودک و نوجوان سر و کار داشته است، ادعا می‌کند که به مرور زمان میزان خلاقیت کودکان کاهش یافته است در حالی که بیشتر والدین از ارتباط کودکان با دنیای مجازی و اینترنتی چنین برداشت می‌کنند که کودکان امروزی باهوش‌تر و خلاق‌تر شده‌اند؛ اما واقعیت چیز دیگری است.
«کودکان امروز اسباب بازی‌هایی که عینیت بیشتری دارند را مورد اقبال قرار می‌دهند. دنیای مجازی از صبر و تمرکز کودکان کاسته و تفکر و اندیشه در این میان مغفول مانده است.» این را هریزچی می‌گوید و اضافه می‌کند که در اسباب بازی‌های رایج سال‌های اخیر از جمله اسپینر و اسلایم این موضوع مشهود است.
اسلایم فاقد اهمیت از نظر تقویت هوش حرکتی
او شرح می‌دهد: «توجه به چنین اسباب بازی‌هایی ما را به این نکته می‌رساند که عدم دخالت قوه تفکر و تکرار یک فعل وجه مشترک همه آنها است.»
او این را هم یادآور می‌شود که از نظر زاویه دید تقویت هوش حرکتی نیز این اسباب بازی‌ها فاقد ارزش و اهمیت هستند.
تبلیغات مجازی، بسته بندی جذاب، استفاده از رنگ‌های خالص و شاد، توزیع مناسب و در دسترس بودن، به گفته این مربی کانونی از جمله عواملی است که دست به دست هم می‌دهد تا بازار این اسباب بازی‌ها پررونق باشد.
شعار اصلی اسباب بازی‌هایی که در سال‌های اخیر از کشورهایی از جمله چین به سمت ایران روانه شده‌اند، آرامش است. چرا واژه آرامش در کشورمان این همه برای خود طرفدار پیدا کرده است؟ آیا واقعاً این اسباب بازی‌ها آرامش می‌دهند؟
دکتر مهدی صدقی، روانشناس بالینی می‌گوید گاهی اوقات برای بچه‌هایی که مشکل جویدن ناخن دارند یا بی قراری می‌کنند، اسلایم تجویز می‌شود. اما این تجویز، بیشتر از این جهت است که دست‌های کودک بیکار نباشد و دوباره سمت جویدن ناخن‌هایش نرود.
او درباره اسباب بازی‌ها بیشتر توضیح می‌دهد: «رنگ، شکل، ظاهر، ظرافت و کاربرد از جمله عوامل تأثیرگذار بر جذابیت یک اسباب بازی به شمار می‌آید.»
او می‌گوید: «اگر دقت کنید می‌بینید که تمام عروسک‌ها و اسباب بازی‌های جذاب، از رنگ‌های شاد و دلخواه کودکان بهره برده‌اند و همینطور شکل و ظاهرشان به شرایط زمان نزدیک است. همین باعث می‌شود اغلب اوقات والدین نیز به عنوان خریدار راغب چنین مشخصه‌هایی باشند.»
دکتر صدقی همچنین داشتن صدا و حرکت را از دیگر ویژگی‌های جذاب در مورد اسباب بازی‌ها می‌داند: «کودکان با عروسکی که سخن می‌گوید یا ماشینی که حرکت می‌کند ارتباط بهتر و بیشتری برقرار می‌کنند.»
اما چرا اسباب بازی‌های تولید داخل کشور نتوانسته‌اند به اندازه اسباب بازی‌های خارجی در بین کودکان طرفدار داشته باشند؟ با اینکه سالانه میلیاردها تومان صرف ساخت اسباب بازی می‌شود، چرا کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که به خرید اسباب بازی داخلی حساسیت داشته باشد؟ کجای کار می‌لنگد؟
دکتر صدقی در این باره معتقد است برندسازی، چیزی است که خارجی‌ها بیشتر از آن بهره می‌گیرند و ما بیشتر اوقات از آن غافلیم. او می‌گوید: «آن ها با قرار دادن تصویر اسباب بازی‌هایشان در فضاهای واقعی و مجازی در مقابل دید کودکان، زمینه را فراهم می‌کنند تا خرید آن اسباب بازی به مطالبه کودکان از والدین شأن تبدیل شود.»
او اضافه می‌کند: «اما متأسفانه اسباب بازی‌های ساخت داخل شاید با اینکه کیفیت مناسب را داشته باشند، به خاطر عدم تبلیغ در فضای مجازی و واقعی، معمولاً از منظر فروش به مشکل بر می‌خورد.»
این طرف ماجرا، عوارضی است که اسلایم در کودکان باقی می‌گذارد. ازجمله ضررهای این بازی مسموم شدن هزاران کودک به علت بازی با اسلایم خمیر است.
تحقیقاتی که درباره خمیر اسلایم یا خمیر جادویی انجام شده، نشان می‌دهد مقدار زیادی سم در آن وجود دارد و مساله مهم‌تر، ماده اصلی تشکیل دهنده این خمیر پودری است که برای کشتن سوسک و انواع حشرات موذی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به اسید بوریک معروف است.
چرا اسلایم خطرناک است؟
اسید بوریک از خطرناک‌ترین انواع سم است و به همین دلیل برای کشتن حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برخی از مراکز علمی در کشورهای حوزه خلیج فارس به طور رسمی درباره این بازی هشدار داده و خواستار جمع آوری آن از بازار شده‌اند.
بعضی از گل‌های رُس مخصوص بازی کودکان، حاوی اسید بوریک هستند. دپارتمان سلامت کانادا نسبت به استفاده از اسید بوریک در تولید آفت‌کش‌های خانگی هم هشدار می‌دهد.
اسید بوریک که با نام بور یا بوراکس هم شناخته می‌شود، در محیط زندگی مردم تمام دنیا از جمله کانادا و ایران وجود دارد و مردم به‌طور طبیعی مدام، از طریق مواد غذایی مانند میوه‌ها و سبزی‌ها و آب آشامیدنی، در معرض تماس با این ماده قرار می‌گیرند.
حال، بی آنکه پدران و مادران باخبر باشند، اسباب بازی آمریکایی، محبوب ترین اسباب بازی کودکان و حتی خودشان شده است و سالانه میزان قابل توجهی ارز دولتی کشورمان، صرف واردات چنین اسباب بازی‌هایی می‌شود.
فارغ از تمام جنبه‌های جسمی و روانی اسلایم و اسباب بازی‌های مشابه آن، در هر خانواده ایرانی، دست کم یک جوان خوش فکر تحصیل کرده اما بیکار وجود دارد که اگر فرصتش پیش بیاید، می‌تواند اسباب بازی‌هایی حتی بهتر از اسلایم تولید کند. اما آیا اراده‌ای برای تحقق این آرزو وجود دارد؟
