مؤسسه تحقیقاتی فیچ پیش‌بینی می‌کند که تجارت ایران در سال ۲۰۲۱ رشد ۷٫۴درصدی را تجربه کند و میانگین رشد تجارت ایران در بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ حدود ۱۲٫۲ درصد باشد. مؤسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز این نکته را در آخرین بِروزرسانی گزارش خود از چشم‌انداز تجارت بین‌المللی ایران تا سال ۲۰۲۹ مطرح کرده است.
این گزارش می‌گوید که شراکت استراتژیک بین ایران و چین می‌تواند تحولی بسیار مهم برای هر دو طرف باشد، چرا که این دو می‌توانند آمریکا را به‌لحاظ ژئوپولیتیک در اوراسیای غربی از دور خارج کنند.
در این گزارش آمده است:
تجارت بین‌المللی ایران به‌دنبال بهبود وضعیت اقتصادی این کشور و افزایش صادرات نفت، رشد قابل‌ملاحظه‌ای را در سال ۲۰۲۱ تجربه خواهد کرد، البته با توجه به شیوع کرونا و ابهامات مربوط به تحریم‌های آمریکا، ممکن است آنچه در واقع اتفاق می‌افتد چیزی غیر از پیش‌بینی‌های ما در خصوص اقتصاد و تجارت ایران در این سال باشد.
آخرین تحولات
*انتظار داریم با خیز دوباره اقتصاد ایران و احیای صادرات نفت، تجارت این کشور رشد قابل‌ملاحظه‌ای در سال ۲۰۲۱ داشته باشد. پیش‌بینی می‌کنیم تجارت ایران رشد ۷٫۴درصدی را در این سال تجربه کند، به همین ترتیب، پیش‌بینی خود را از رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ اصلاح کرده‌ایم و در حالی که پیش‌تر به‌ترتیب رشد اقتصادی ۲٫۹درصدی و ۷درصدی را برای این دو سال پیش‌بینی کرده بودیم، اکنون انتظار داریم اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۴٫۳ درصد و در سال ۲۰۲۲ نیز ۸٫۲ درصد رشد کند، این اصلاح را بر پایه این فرض قرار داده‌ایم که جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به پیروزی می‌رسد و شاهد برداشته شدن تدریجی تحریم‌های ایران خواهیم بود.
*بر این اساس احتمالاً صادرات نفت ایران رشد خواهد کرد و فشارها بر ریال ایران کاهش خواهد یافت، رشد تورم محدود می‌شود و نهایتاً شاهد احیای تدریجی روند مصرف و سرمایه‌گذاری در ایران خواهیم بود. پیش‌بینی می‌کنیم صادرات ایران پس از افت ۱۲٫۷درصدی در سال ۲۰۲۰ با رشد ۸٫۱درصدی در سال ۲۰۲۱ مواجه شود.
*اگرچه فشارها بر خانوارها و کسب‌وکارها کاهش خواهد یافت و مصرف و سرمایه‌گذاری رشد خواهد کرد، انتظار داریم که خانوارها با توجه به شیوع کرونا، رویکرد محتاطانه‌ای در خرج کردن داشته باشند. واردات ایران نیز در سال ۲۰۲۱ رشد خواهد کرد، اما رشد واردات کمتر از رشد صادرات در این سال خواهد بود.
*عواملی جدی وجود دارند که می‌توانند باعث شوند پیش‌بینی‌های ما از اقتصاد و تجارت ایران غلط از آب در بیایند. احتمال زیادی وجود دارد که دولت بایدن و ایران نتوانند بر سر بازگشت به تعهدات هسته‌ای به توافق برسند، به‌ویژه این‌که نفوذ گروه‌های مخالف غرب در دستگاه سیاستگذاری ایران رو به افزایش است، بنابراین شاید تحول مهمی در زمینه رفع تحریم‌ها علیه ایران حتی با وجود پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا رخ ندهد، به‌علاوه درگیری ایران با ویروس کرونا می‌تواند طولانی‌تر از آن چیزی باشد که انتظارش را داریم و همچنان فعالیت اقتصادی در ایران طی سال ۲۰۲۱ را مختل کند.
کوتاه‌مدت
در کوتاه‌مدت، رشد قابل‌توجهی را برای تجارت ایران طی سال ۲۰۲۱ انتظار داریم که علت آن احیای رشد اقتصادی و افزایش صادرات نفت این کشور است. پیش‌بینی کرده‌ایم تجارت ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۷٫۴ درصد رشد کند، در حالی که تجارت ایران طی سال ۲۰۲۰ با رشد منفی ۱۱٫۴ درصد مواجه خواهد شد. تأثیر منفی کرونا به‌همراه افت شدید قیمت نفت باعث شدند که صادرات و واردات ایران در سال ۲۰۲۰ با افت قابل‌ملاحظه‌ای مواجه شود.
چنانچه ذکر شد تحت تأثیر پیش‌بینی خود از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا، پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۱ را اصلاح کرده و به ۴٫۳ درصد رسانده‌ایم. رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۲ نیز به ۸٫۲ درصد خواهد رسید. تیم آمریکایی ما معتقد است به‌احتمال ۷۰ درصد جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به پیروزی می‌رسد. بایدن بارها تأکید کرده است چنانچه ایران به تعهدات خود بازگردد آمریکا نیز به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت و به‌نظر ما ایران چنین پیشنهادی را خواهد پذیرفت که در پی آن شاهد کاهش تحریم‌ها علیه ایران از سال آینده خواهیم بود. البته چند ماه طول خواهد کشید تا آمریکا و تهران بر سر چنین چیزی به توافق برسند و فرآیند بازگشت دو طرف به تعهداتشان را اجرا کنند، بر این اساس، فرآیند کاهش تحریم‌ها علیه ایران تدریجی خواهد بود و در نیمه نخست سال ۲۰۲۱ آغاز خواهد شد.
کاهش تحریم‌های آمریکا احتمالاً باعث جهش صادرات نفت ایران خواهد شد که طی سه سال اخیر بر اثر سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ افت قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. انتظار افزایش قابل‌توجه صادرات نفت ایران را از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ داریم و پیش‌بینی می‌کنیم متوسط تولید نفت ایران در این سال ۷٫۳ درصد و در سال ۲۰۲۲ نیز ۳۹٫۷ درصد رشد کند. ایران در سال ۲۰۲۲ به ظرفیت کامل تولید نفت خود خواهد رسید. این رشد تولید، تا حد زیادی منطبق بر روندی است که تولید نفت ایران در دوره سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ در پی اجرای توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها علیه این کشور تجربه کرد، به همین ترتیب انتظار داریم صادرات نفت ایران که در سال ۲۰۲۰ با افت ۱۲٫۷درصدی مواجه شده بود در سال ۲۰۲۱ رشد ۸٫۱درصدی را تجربه کند.
در نتیجه کاهش تحریم‌ها، فشارها بر خانوارها و کسب‌وکارها کمتر خواهد شد و شاهد افزایش مصرف و سرمایه‌گذاری خواهیم بود، در عین حال به‌دلیل شیوع کرونا، باید گفت که خانوارها رفتار مصرفی محتاطانه‌ای خواهند داشت. واردات ایران نیز در سال ۲۰۲۱ افزایش خواهد یافت اما شدت افزایش واردات در این سال کمتر از رشد صادرات خواهد بود.
میان‌مدت
چشم‌انداز تجارت ایران در میان‌مدت به ازسرگیری مذاکرات با آمریکا برای لغو تحریم‌ها بستگی دارد. چنانچه ذکر کردیم انتظار داریم جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۲۱ باشد که در نتیجه روند برداشته شدن تدریجی تحریم‌های آمریکا علیه ایران را تسهیل خواهد کرد، با این فرض پیش‌بینی می‌کنیم تجارت بین‌المللی ایران رشد سالانه ۱۲٫۲درصدی را طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ تجربه کند.
لازم به ذکر است ریسک سناریوهای مغایر و متضاد را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر توافق هسته‌ای به‌طور کلی ازهم بپاشد و ایران توسعه برنامه هسته‌ای خود را به‌طور گسترده در پیش بگیرد، آن‌گاه ممکن است با انتقاد شدید چین مواجه شود و شرکت‌های چینی از خرید نفت ایران اجتناب کنند و مشکل کمبود ارز در ایران تشدید شود. اگرچه بعید به‌نظر می‌رسد، اما احتمال تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا را نیز نمی‌توان به‌طور کلی منتفی دانست، چنین اتفاقی در بدترین حالت می‌تواند تأثیر منفی شدیدی بر اعتماد به ریال ایران و به‌طور کلی اقتصاد این کشور داشته باشد و منجر به کاهش بیش‌ازپیش واردات شود.
حتی با وجود رفع نهایی تحریم‌ها، عدم بهره‌برداری کامل ایران از ثروت قابل‌توجه نفت و گاز خود و وجود یک فضای عملیاتی چالش‌برانگیز می‌تواند منجر به توسعه کُند و آهسته تجارت ایران در دهه آتی شود. ایران پتانسیل بالایی تقریباً در همه بخش‌ها دارد و اگرچه بخش نفت و گاز این کشور بیشترین توجهات را به خود جلب کرده است، اما صنایع مصرفی مثل خودرو و صنعت مواد غذایی نیز شایان توجه هستند. اگر تحریم‌های آمریکا نهایتاً کنار گذاشته شود، تقاضای انباشته، وجود جمعیت جوان، داشتن نیروی کار ماهر و برخورداری از منابع عظیم هیدروکربن، ایران را به یکی از جذاب‌ترین بازارهای مصرف خاورمیانه با رشدی متعادل طی دهه آینده تبدیل خواهد کرد. البته موانع و مشکلات مهمی در برابر اقتصاد ایران وجود دارد که مانع بالفعل شدن کامل پتانسیل‌های اقتصادی این کشور می‌شود، فساد گسترده و سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی تقریباً در همه بخش‌ها، تنها بخشی از این مشکلات هستند.
بلندمدت
اقتصاد و تجارت ایران در بلندمدت یعنی تا سال ۲۰۲۹ وضعیتی روبه‌رشد دارد، اما این رشد محدود خواهد بود. علت محدود بودن رشد، ناتوانی کشور در بهره‌برداری کامل از ظرفیت بخش نفت و گاز خود است. همچنین مخاطرات جدی برای ثبات این کشور در بلندمدت وجود دارد، حتی اگر تحریم‌ها علیه این کشور نهایتاً برداشته شود. ما رشد متوسط سالانه ۷٫۳درصدی را برای تجارت ایران طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ پیش‌بینی کرده‌ایم.
در صورتی که شاهد بهبود قابل‌توجه روابط ایران و آمریکا در بلندمدت نباشیم، انتظار داریم که روابط تجاری ایران عمدتاً حول محور چین و به‌طور بالقوه روسیه باشد.
به گزارش رادار اقتصاد مؤسسه فیچ در پایان نوشته است: شراکت استراتژیک بین ایران و چین می‌تواند تحولی بسیار مهم برای هر دو طرف باشد، چرا که این‌گونه می‌توانند آمریکا را به‌لحاظ ژئوپولیتیک در اوراسیای غربی از دور خارج کنند. اخبار این شراکت در اوایل جولای ۲۰۲۰ در رسانه‌های بین‌المللی منتشر شد. وزیر خارجه ایران گفت چنین توافقی در حال مذاکره است. تاکنون اطلاعات چندانی در این باره منتشر نشده است و به‌طور رسمی اعلام نشده است که این توافق چه‌زمانی امضا می‌شود، با وجود این، هم ایران و هم چین دلایلی قانع‌کننده برای افزایش سطح همکاری‌ها دارند. هر دو کشور با انتقاد شدید آمریکا مواجه هستند و تحت‌فشار اقتصادی و ژئوپولیتیک فزاینده دولت ترامپ قرار دارند. ایران با این توافق می‌تواند انزوای خود را کاهش دهد و بعد از سال‌ها تحریم، کمک‌های مهمی را برای رونق اقتصاد خود دریافت کند و همچنین مشارکتی عمیق‌تر در طرح ابتکار یک کمربند یک جاده داشته باشد، از سوی دیگر، چین از مزایای نفت با تخفیف ایران، و دسترسی به بندر جاسک و کریدور دیگری که به منطقه خلیج‌فارس و اقیانوس هند می‌رسد برخوردار می‌شود. باید گفت مشارکت استراتژیک ایران و چین، حداقل در شرایط فعلی، خبری بد برای کریدور حمل‌ونقلی شمال جنوب است که هند از آن حمایت می‌کند، همچنین مشارکت استراتژیک ایران و چین تأثیری منفی بر موقعیت ژئوپولیتیک هند می‌گذارد.
