تصاویر| وداع مردم با خسرو آواز ایران؛ پیکر استاد شجریان در کنار فردوسی آرام گرفت

مراسم تشییع استاد محمدرضا شجریان صبح امروز در آرامگاه فردوسی مشهد با حضور هنرمندان، جمعی از مسوولین و دوستداران ایشان برگزار شد.

در این مراسم که با حضور خانواده استاد شجریان، جمعی از مردم و تعدادی از مسئولان همراه بود، پیکر این هنرمند برجسته موسیقی و آواز ایران در کنار موزه آرامگاه فردوسی مشهد آرام گرفت.

خانواده آن مرحوم و فرزندانش در آرامگاه فردوسی حضور داشتند و در حین مراسم خاکسپاری همایون شجریان تصنیف “مرغ سحر” را بر مزار پدر خواند.

در حالیکه روز گذشته در کنار محل دفن اخوان ثالث مزار استاد شجریان آماده سازی و تصویر آن منتشر شده بود، اما امروز محل دفن پیکر استاد به درخواست خانواده ایشان به دلیل جانمایی نامناسب تغییر کرد و در کنار موزه آرامگاه فردوسی مشهد تدفین شد.

در بخشی از مراسم مژگان، دختر مرحوم شجریان یک بیت شعر را با همراهی حاضران خواند.

جمعی از اهالی فرهنگ و هنرمندان کشور از جمله سالار عقیلی با حضور بر مزار استاد شجریان به مقام ایشان ادای احترام کردند.

خبرگزاری ایرنا نیز در گزارشی نوشت: آخرین آیین‌های مذهبی خاکسپاری مرحوم محمدرضا شجریان همراه با پخش نوای جاودانه ربنای عرفانی استاد آواز ایران در محوطه آرامگاه فردوسی اجرا و پیکر وی در خاک توس کنار حکیم ابوالقاسم فردوسی آرام گرفت.

با توجه به شراط حاد ناشی از شیوع ویروس همه‌گیر کرونا و لزوم رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی، آیین خاکسپاری مرحوم شجریان در محل دفن وی با تعدادی محدودی حدود ۱۵۰ نفر شامل خانواده وی، سید محمدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت ارشاد و برخی از مسوولان استانی، پیشکسوتان عرصه موسیقی، هنرمندان و علاقه‌مندان به استاد در محوطه داخلی آرامگاه فردوسی برگزار ‌شد.

با توجه به حضور جمعیتی از علاقه‌مندان استاد بزرگ موسیقی ایران در خارج از محل خاکسپاری، این مراسم بطور همزمان از تلویزیونهای بزرگ نصب شده در بیرون محوطه داخلی و جلوخان آرامگاه فردوسی در حال پخش است و مردم بطور مستقیم شاهد آن هستند.

مردم به نشانه علاقه خود به مرحوم شجریان، برخی از نواها و اشعار خوانده شده توسط آن استاد فقید همچون “مرغ سحر ناله سرکن” و “ای ایران مرز پر گهر” را زمزمه می‌کنند.

استفاده از ماسک برای رعایت پروتکل های بهداشتی یکی از نکات بارز برگزاری این مراسم است.

همچنین، نیروی انتظامی با مشارکت نیروهای حفاظت فیزیکی شهرداری مشهد برای برقرای امنیت این مراسم، در تلاش هستند.

خانواده مرحوم استاد محمدرضا شجریان نیز که دیشب وارد مشهد شده‌اند، صبح امروز و دقایقی پیش از آغاز مراسم خاکسپاری، به جمع دوستداران استاد آواز ایران در محوطه آرامگاه فردوسی در حومه مشهد پیوستند.

جمعیت دوستداران مرحوم شجریان نیز با دست نوشته‌هایی بر دست همچون “بدرود ای آفرین صدای صداها، صدایت هیچ وقت از دهان نمی‌افتد، شجریان زنده است” در همین محل منتظر آغاز مراسم رسمی خاکسپاری هستند.

استاد محمدرضا شجریان برجسته‌ترین هنرمند عرصه آواز و موسیقی سنتی ایران که از وی با عنوان “خسرو آواز ایران” یاد می‌شود پس از تحمل دوره طولانی بیماری پنجشنبه شب در سن ۸۰ سالگی در بیمارستان جم تهران درگذشت.

مرحوم شجریان سالها از بیماری ریه رنج می‌برد و طی روزهای اخیر به دلیل مشکلات ریوی و تنفس ناپایدار، افت فشار خون و افت سطح هوشیاری در بخش مراقبتهای ویژه بستری شده بود.

استاد شجریان زادهٔ اول مهر ۱۳۱۹ در مشهد، موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، خواننده و خوشنویس ایران زمین و نامزد ۲ جایزه گِرمی (Grammy Awards) بود و سایت انجمن آسیا وی را به‌ عنوان پرآوازه‌ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی معرفی کرد. همچنین روزنامه ونکوورسان او را یکی از مهم‌ترین هنرمندان موسیقی در سال ۲۰۱۰ و یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کرده‌ بود.

شجریان در طول فعالیت هنری خود موفق به تولید ۶۰ آلبوم موسیقی، خوانندگی در تیتراژ فیلمهایی همچون دلشدگان، ابجد و زمستان و اجرای دهها کنسرت داخلی و بین‌المللی شد.

***

عصر دیروز پس از آن‌که مشخص شد خانواده مرحوم شجریان هنوز در راه مشهد هستند و مراسم خاکسپاری به صبح امروز موکول می‌شود جمعیتی که در توس گردآمده بودند پراکنده شده و همه این محل را ترک کردند.

دیشب به جز چند دستگاه خودرو سواری که شماری معدود از دوستداران شجریان درون آنها شب را در کنار آرامگاه فردوسی به صبح رساندند کسی در این محل نماند، اما از اوایل صبح امروز جمعیت به مرور وارد توس شده و در انتظار آغاز مراسم خاکسپاری استاد آواز ایران هستند. همچنین صبح امروز چند هزار صندلی از سوی متولیان مراسم در جلوخان آرامگاه فردوسی بطور منظم برای نشستن دوستداران مرحوم شجریان چیده شد.

گفته می‌شود محل حفر شده پیشین برای دفن پیکر مرحوم شجریان نیز که در کنار مقبره شاعر همشهری وی “مهدی اخوان‌ثالث” قرار داشت، نامناسب تشخیص داده شده لذا صبح امروز مشاهده شد محل جدیدی با فاصله حدود ۲۰ متر از محل قبلی و نزدیکتر به آرامگاه فردوسی به این منظور حفر شده است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اواخر دیشب اعلام کرد: مراسم خاکسپاری پیکر مرحوم استاد محمدرضا شجریان ساعت هشت صبح شنبه ۱۹ مهر در آرامگاه فردوسی برگزار می‌شود.

ساعت دقیق برگزاری این مراسم پس از حضور خانواده مرحوم استاد شجریان در مشهد و نشست با مسئولان برگزاری آن تعیین شد.

مراسم تدفین با حضور ۱۵۰ نفر متشکل از خانواده استاد شجریان، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسوولان استانی، پیشکسوتان عرصه موسیقی، هنرمندان و علاقه مندان به استاد در محل آرامگاه فردوسی برگزار می‌شود.

***

خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی از وداع مردم با استاد شجریان نوشته است: به مشهد بازگشت، برای همیشه؛ در توس و در جوار آرامگاه فردوسی بزرگ و اخوان ثالث به خاک سپرده شد تا از این خاک و از این سرزمین، شعله‌های آوازش گرمابخش جان‌هایی باشد که سال‌ها تشنه «فریاد»ش بودند؛ حالا سه خورشید در یک خاک به هم پیوند خواهند خورد.

شهر توس و آرامگاه فردوسی که از روز گذشته پیکر استاد شجریان را به انتظار می‌کشید، صبح امروز شاهد تشییع و خاکسپاری پرشکوه خسرو آواز ایران بود. دوستداران استاد که از دیروز در انتظار ورود پیکر محمدرضا شجریان و خاکسپاری ایشان در جوار فردوسی بودند ساعت‌ها پیش از آغاز رسمی مراسم خاکسپاری در جلوخان آرامگاه فردوسی حضور پیدا کرده بودند.

مسیر ورودی شهر توس به تصاویری از نغمه خوان ربنا مزین شده و در جلوخان آرامگاه فردوسی تصاویر مختلفی از استاد شجریان نصب شده بود. از بلندگوهای محوطه آوازهای وی پخش می‌شد و مانیتورهایی که به منظور پخش مستقیم مراسم تعبیه شده بود، تصاویر استاد را به نمایش می گذاشت.

حضور پررنگ مردم و شیوع ویروس کرونا برگزاری این مراسم را پیچیده کرده بود، اما با تمهیدات اندیشیده شده به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله چیدمان صندلی‌های میهمانان با رعایت فاصله گذاری در داخل و خارج از محوطه آرامگاه، دوستداران استاد در فضای باز جلوخان آرامگاه فردوسی و خانواده و دوستان محمدرضا شجریان در فضای داخلی آرامگاه فردوسی به سوگ نشستند.

مراسم خاکسپاری طبق اعلام قبلی از ساعت ۸ صبح آغاز و پیکر مرحوم شجریان در ساعت ۹ صبح و دقایقی پس از حضور خانواده و دوستداران وی به آرامگاه منتقل شد. پس از وداع تلخ خانواده با پدر، پیکر این هنرمند برجسته موسیقی و آواز ایران بر دوش خانواده و دوستان تشییع و در آرامگاه ابدی خود در کنار موزه آرامگاه فردوسی مشهد به خاک سپرده شد.‌

در حالی که روز گذشته مزار استاد شجریان در کنار محل دفن اخوان ثالث آماده‌سازی و تصویر آن منتشر شده بود، اما امروز محل دفن پیکر استاد به درخواست خانواده ایشان به دلیل جانمایی نامناسب تغییر کرد و ایشان در سمت چپ مقبره فردوسی و در کنار موزه آرامگاه فردوسی تدفین شد.

به گفته مجریان مراسم، تصمیم تغییر محل دفن محمدرضا شجریان، شب گذشته و پس از بازدید خانواده مرحوم از محل درنظر گرفته شده برای دفن ایشان و با درخواست خانواده انجام شد.

در هنگام مراسم خاکسپاری همایون شجریان با همراهی خانواده و دوستان تصنیف «مرغ سحر» را بر مزار پدر همخوانی کردند.

پس از خاکسپاری هزاردستان موسیقی ایران، جمعی از اهالی فرهنگ و هنرمندان کشور از جمله پورناظری‌ها، سالار عقیلی، مهدی پاکدل، وحید تاج و… با حضور بر مزار استاد شجریان به مقام این هنرمند ادای احترام کردند. همچنین جمعی از این هنرمندان با همخوانی قطعاتی از آوازهای استاد موسیقی ایران یاد و خاطره استاد شجریان را گرامی‌داشتند.

آرامش و اعتبار خود را از شما مردم می‌گیریم

همایون شجریان در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد شجریان، اظهار کرد: حرفی که در اینجا قصد دارم عنوان کنم، این است که هزار دستان موسیقی ایران را به خاک سپردیم و به این مصرع شعر اشاره می‌کنم «به نام خداوند جان و خرد»، همان‌طور که خرد، خرد خدایی است، جان هم، خدایی است.

وی ادامه داد: ما آرامش و اعتبار خود را از شما مردم می‌گیریم، باعث همه صبر و شکیبایی ما شما هستید و از همه تشکر می‌کنم که با همه سختی‌های موجود در مراسم تشییع و تدفین استاد شجریان شرکت کردید.

شجریان عنوان کرد: اگر این امکان وجود داشت، میلیون‌ها نفر از شما عزیزان می‌توانستند در این مراسم شرکت کنند، من به دستان شما بوسه می‌زنم.

شجریان فراتر از آواز و هنر ایران بود

حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی نیز در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد محمدرضا شجریان با بیان اینکه شجریان فراتر از آواز و هنر ایران بود و بر تارک تاریخ خواهد ایستاد، اظهار کرد: فکر نمی‌کردم به این زودی‌ها بزرگمرد تاریخ هنر و موسیقی ایران در این مکان آرام گیرد.

وی ادامه داد: درخصوص شجریان چه می‌توان گفت؛ چراکه همه او را به خوبی می‌شناسند. ایشان فراتر از آواز و هنر ایران بود و بر تارک تاریخ ایران خواهد ایستاد. کمتر هنرمند و شخصیتی را در تاریخ می‌توان در کنار استاد شجریان نهاد که این‌گونه یک ملت را با خود همراه کند.

مدیرعامل خانه موسیقی بیان کرد: وظیفه داریم فقدان استاد شجریان را به یکدیگر تسلیت بگوییم. استاد برکات فراوانی داشت. با رفتن شجریان یک ملت هم‌دل شدند. شجریان از ایران هم فراتر بود و به تمام فارسی‌زبانان تعلق داشت.

وی همچنین پیشنهاد کرد تا روز اول مهر که روز تولد استاد شجریان است، به نام ایشان نامگذاری شود.

داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار، سه تار و ردیف‌دان در مراسم تشییع و تدفین مرحوم استاد محمدرضا شجریان، اظهار کرد: در آرامگاه مرد بزرگی حضور داریم که هزار سال پیش گفت، «بناهای آباد گردد خراب ز باران و ز گردش آفتاب، پی‌‎افکندم از نظم کاخی بلند نیابد ز باد ز باران گزند، نمیرم از این پس که من زنده‌ام که تخم سخن را پراکنده‌ام».

وی افزود: دیروز در فضای مجازی دیدم که یکی از علاقه‌مندان به شجریان بزرگ گفته بود، «استاد تخم هنر را پراکنده بود»؛ من از اینجا از سخن خود فردوسی که تاکید زیادی بر خرد و خردورزی دارد وام می‌گیرم و می‌گویم ابعاد موسیقایی شجریان به مانند آفتاب است.

داریوش پیرنیاکان ادامه داد: این آفتاب می‌تابد و همه جا را روشن می‌کند، موسیقی استاد شجریان نیز همین‌گونه است و جای گفت‌وگو ندارد؛ من سالیان سال با این بزرگ بوده‌ام و در چندین سال، ماه‌های زیادی را با او زندگی‌ کرده‌ام و تمام ابعاد وجودی این مرد بزرگ را از نزدیک می‌شناسم و شاهد آن‌ها بوده‌ام.

این نوازنده تارعنوان کرد: دیروز همایون شجریان عزیز در تهران گفت هرکس که می‌آید یک پیامی دارد و باید مردم زمانه آن پیام را دریافت کنند، خرد در نزد ایرانیان با خردی که ناسیونالیست‌ها در دنیا مطرح کردند متفاوت است.

وی گفت: ناسیونالیست‌ها خرد را با عقل یکی گرفته‌اند اما در فرهنگ باستانی ما خرد ترازوی نیک و بد است، خرد گوهری است در روان آدمی که در همه عالمیان این موجود است که با تربیت ایرانی این مورد بسیار بارورتر می‌شود.

این نوازنده سه‌تار خاطرنشان کرد: زمانی که به زندگی شجریان از ابتدا تا انتها نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم که تمامی کارهایش بر اساس خرد و خردورزی بوده است و این پیام استاد شجریان بود که همیشه می‌گفت «موسیقی که من ارائه می‌کنم دارای اندیشه است».

پیرنیاکان اضافه کرد: خرد یکی از موضوعات بارزی است که در کار شجریان از ابتدا شروع به کارش تا به امروز که سر بر بالین خاک نهاده این مورد وجود داشته است. استاد همیشه ترازوی خرد را با خود همراه داشته و هیچگاه در موضع‌گیری‌ها و ارائه موسیقی‌اش دچار انحراف نشد.

وی بیان کرد: شجریان همه چیزش با خرد بود، با خردش حرکت کرد و پیامی که به موسیقیدان‌هایی که پس از او حضور دارند، رساند این بود که خردتان را توانا کنید و بر اساس خرد خود حرکت کنید، آنجاست که نخواهید لرزید.

این ردیف‌دان با ارئه دو پیشنهاد و یک گلایه، اظهار نظر کرد: جامعه هنری و مردم باید مصرانه به دنبال این باشند که روز اول مهر به نام «روز شجریان» نام‌گذاری شود، برای دومین پیشنهاد ما باید در شورای عالی خانه موسیقی این موضوع را به تصویب برسانیم که پس از این حتما در بزرگداشت‌هایی که برای هنرمندان گرفته، آلبوم‌ها و کتاب‌هایی که منتخب می‌شوند باید تندیس شجریان را به عنوان هدیه ارائه کنیم.

وی ادامه داد: باید تندیس بسیار زیبایی ساخته و جایگزین دیگر موارد شود، مانند جشنواره‌های سینمایی که تندیس بلورین دارند ما نیز باید تندیس شجریان داشته باشیم، چرا که این نام را تمام ایرانیان و تمام موسیقی‌دانان قبول دارند و هیچ کس ایرادی بر این کار نخواهد گرفت.

پیرنیاکان در خصوص گلایه‌اش گفت: گلایه‌ام این است زمانی که در کشورهای بزرگ زمانی خواننده‌ای به این عظمت از دنیا می‌رود عزای عمومی اعلام می‌کنند، چرا برای برای فوت شجریان عزای عمومی اعلام نکردند؟ باید برای شجریان عزای عمومی اعلام می‌شد، چرا که شجریان متعلق به تمام مردم ایران و دنیاست؛ پس امیدوارم در سالگرد شجریان این اتفاق رخ دهد و آن روز عزای عمومی اعلام شود.

شجریان تکرارنشدنی است

سالار عقیلی، خواننده سنتی در حاشیه این مراسم در جمع خبرنگاران ضمن تسلیت درگذشت استاد شجریان با بیان اینکه استاد محمدرضا شجریان تکرار نشدنی است، اظهار کرد: همه می‌توانند در ادامه راه استاد شجریان از آواز ایرانی حمایت کنند و نگذارند این مسیر و آوازهای ماندگار از بین رود، البته موسیقی سنتی و موسیقی اصیل ایرانی ریشه در فرهنگ و سنت‌های ما دارد و به مانند تخت جمشید و سی‌و سه‌پل است که هیچ‌گاه فراموش نخواهند شد و همیشه مردم با آن‌ها در ارتباط هستند و به آن‌ها عشق می‌روزند.

در پایان مراسم خانواده و همراهان استاد شجریان بار دیگر بر مزارش حضور پیدا کردند و با پدر وداع کردند.

طراحی مزار و سردیس استاد شجریان نیازمند همفکری با خانواده آن مرحوم است

معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان خراسان رضوی در رابطه با طراحی مزار مرحوم شجریان گفت: به دلیل این‌که امروز تدفین انجام شده، در حال حاضر پیشنهادی برای طراحی مزار و سردیس نداریم. لازم است در این خصوص نظر همایون شجریان، فرزند استاد، را هم مطلع شویم؛ نظر خانواده ایشان را می‌پرسیم و با همفکری اداره کل میراث فرهنگی استان که متولی مجموعه آرامگاه است، به تصمیم واحدی خواهیم رسید.

محمدرضا محمدی در خصوص نهایی شدن طراحی و نصب سنگ مزار مرحوم محمدرضا شجریان خاطرنشان کرد: امیدوار هستم که طی یک تا دو ماه آینده این موضوع به نتیجه برسد.

وی با اشاره به اینکه در روزهای آتی مشکلی برای بازدید عموم مردم از مجموعه آرامگاه و مزار استاد شجریان وجود نخواهد داشت، عنوان کرد: فکر می‌کنم مهیا شدن شرایط برای حضور مردم بر مزار استاد شجریان باید بر اساس روال عادی آرامگاه و اداره کل میراث فرهنگی استان پیش رود و بعید می‌دانم در روزهای آتی مشکلی برای حضور مردم در مجموعه آرامگاه و مزار استاد شجریان وجود داشته باشد.