نیروی هوایی یکی از مهمترین عوامل قدرت نظامی یک کشور و البته با توان بازدارندگی بالاست. این مهم بارها و بارها در نقاط مختلف جهان به اثبات رسیده که یک کشور دارای نیروی هوایی قدرتمند توانسته عرصه نبرد را به نفع خود تغییر دهد. در کشور ما نیز اهمیت و جایگاه ویژه نیروی هوایی در بازدارندگی و البته پاسخ بهنگام به تهاجم رژیم بعث عراق و همچنین در سراسر ۸ سال دفاع مقدس به اثبات رسیده است و بارها از سوی فرماندهان دفاع مقدس اعلام شده است که شنیدن صدای غرش جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش در عملیات‌ها برای رزمندگان قوت قلب بوده است.
به مناسبت چهل و یکمین فجر پیروزی انقلاب اسلامی، هر چند کوتاه، بخشی از توانمندیهای دفاعی کشور در حوزه هوایی را بررسی کردیم و دستاوردها و پیشرفت‌ها در این زمینه را با پیش از انقلاب اسلامی مورد قیاس قرار دادیم.
تشکیل نیروی هوایی در ایران
بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد اولین بار در سال ۱۲۹۸ یعنی اواخر حکومت قاجاریه، ارتش وقت از دو فروند هواپیمای انگلیسی در حالی که خلبانان آنها نیز انگلیسی بودند استفاده کرده است.
با وقوع کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ به‌دست رضاخان و تشکیل قشون متحدالشکل، رضاخان به فکر خریداری چند فروند هواپیما برای پشتیبانی نیروی زمینی خود افتاد و در پی آن، در سال ۱۳۰۱ شمسی یک هواپیمای روسی خریداری شد. در ادامه رضاخان تصمیم گرفت که در سازمان قشون دفتری به نام دفتر هواپیمایی تشکیل شود و به این ترتیب برای نخستین بار در ارتش ایران نام هواپیمایی جز سازمان‌ها آمد.
نخستین هواپیما را در همان سال از شرکت «یونکرس» آلمان خریداری شد و در سال بعد نیز دو هواپیمای دیگر از همان نوع خریده و به تهران فرستادند و چند ماه بعد هم چهار هواپیما از نوع «دوها ویلاند» از روسیه خریداری شد. به این ترتیب در اواخر سال ۱۳۰۲ نیروی هوایی ایران دارای هفت فروند هواپیما بود که خلبانان و کادر فنی آنها نیز آلمانی و روسی بودند.
در اواخر سال ۱۳۰۳ شرکت آلمانی به نام «یونکرس» شعبه‌ای در ایران تأسیس کرد و چند هواپیما برای حمل و نقل مسافر در خطوط تهران، مشهد، شیراز، انزلی و بوشهر به کار انداخت که ارتش برای سرکوب تظاهرات داخلی گاهی اوقات هواپیماها و خلبانان این شرکت را به‌صورت روزمزد به‌کار می‌گرفت.
در سال ۱۳۰۴ شمسی دولت ایران ۲۰ فروند هواپیمای دیگر از فرانسه، آلمان و روسیه خریداری کرد و در همین زمان یک سرهنگ خلبان ایرانی که در خارج از ایران بود، مأموریت یافت که با یکی از هواپیماهای تازه خریداری شده از فرانسه به سوی تهران پرواز کند و او نیز بالاخره در فرودگاه قلعه‌مرغی تهران فرود آمد. در سال بعد پس از اینکه افسران تعلیم دیده جدید از فرانسه به ایران بازگشتند چند فروند هواپیمای دیگر نیز خریداری شد و سازمان هواپیمایی به‌صورت گُردان هواپیمایی و یک گروه تعلیماتی درآمد. سپس دسته دوم و سوم محصلان ایرانی نیز از فرانسه بازگشتند و چون کادر مربی و افسری هوایی سروسامانی گرفته بود؛ رسماً اداره‌ای به نام اداره هواپیمایی در قلعه مرغی تشکیل شد.
در سال ۱۳۱۲ با توجه به گسترش قوای هوایی ایران و خرید روز افزون هواپیماهای جنگی از خارج، رژیم پهلوی تصمیم گرفت که برای بی‌نیازی از خرید هواپیما و یا حداقل برای کاستن هزینه خرید آنها نسبت به تأسیس کارخانه‌های هواپیما سازی اقدام کند. به همین دلیل برای خرید ماشین و لوازم کارخانه به کشورهای اروپایی مانند آلمان و انگلستان، سفارش‌هایی داده شد و این ماشین‌ها و لوازم را که در سال ۱۳۱۴ به ایران رسید و در دوشان‌تپه نصب کردند و به‌نام کارخانه‌های هواپیماسازی «شهباز» مشغول به‌کار شد. این کارخانه‌ها در مرداد ماه ۱۳۱۷ نخستین هواپیماها را به بهره‌برداری رساندند.
نیروی هوایی در دوره محمدرضا پهلوی
از سال ۱۳۲۰ و به قدرت رسیدن محمد رضا پهلوی تا سال ۱۳۲۶ نیروی هوایی فعالیت چشمگیری نداشت. در این سال عنوان ستاد نیروی هوایی به فرماندهی نیروی هوایی تغییر یافت و در سال ۱۳۳۹ سازمانی به‌نام کمک‌های آموزشی جهت تکمیل تعلیمات فنی هنر آموزان در تیپ تعلیمات تأسیس شد. بعد از آن در سال ۱۳۴۶ تیپ تعلیمات با امکانات آموزشی بیشتر، مرکز آموزش‌های هوایی نامیده شد که به شش هیأت آموزش نظامی، افسری، زبان، الکترونیک، نگهداری هواپیما و تخصص‌های مختلف، کار آموزش در نیروی هوایی را آغاز کرد.
در سال ۱۳۴۷ به‌دنبال افزایش روزافزون حضور هواپیماهای پیشرفته ما فوق صوت F-۵ و F-۴، نیروی هوایی به استخدام کادر جدیدی تحت عنوان همافری برای انجام عملیات تعمیر و نگهداری هواپیماها پرداخت و طی همین سال‌ها درخواست سفارش و خرید هواپیماهای F-۱۴ هم از دولت آمریکا در دستور کار قرار گرفت که ۷۲ فروند از این هواپیماها در بهمن ماه ۱۳۵۴ در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست.
نیروی هوایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
نیروی هوایی اگر چه یکی از مهمترین بخش‌های مورد توجه محمد رضا پهلوی بود اما تمامی تجهیزات از کشورهای دیگر بویژه آمریکا خریداری و دوره آموزش‌های فنی و تخصصی نیز در همین کشورها برگزار می‌شد.
صنعت هوایی نظامی به عنوان یکی از مهمترین موئلفه‌های توان نظامی و دفاعی در سطح جهان یکی از نخستین بخشی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با شدیدترین تحریم‌های آمریکا روبرو شد و از آنجایی که این صنعت پیش از انقلاب وابستگی شدیدی به خارج از کشور و حضور مستشاران در ایران داشت، تمام برآوردها به این سمت بود که هواپیماها و جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش به زودی از چرخه عملیاتی خارج خواهند شد.
نیروی هوایی ارتش اولین سازمانی در ایران بود که به دنبال شدت گرفتن تحریم‌ها آمریکا علیه ایران، اقدام به تأسیس تشکیلاتی بنام جهاد خودکفایی برای تولید قطعات هواپیما کرد و پس از آن حضرت آیت الله خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری خود، ضمن تأیید این ابتکار دستور تشکیل سازمان‌های مشابه را در سایر نیروها صادر کردند.
اولین فعالیت‌های جهاد خودکفایی نهاجا، عملیاتی نگه داشتن هواپیماهای خود در طول جنگ تحمیلی هشت ساله بود که با توجه به آسیب‌های ناشی از عملیات رزمی شامل تعمیرات و بازسازی می‌شد. همچنین شکل گرفتن نهضت قطعه سازی باعث شد تا جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش در طول دوران دفاع مقدس هیچگاه به خاطر نبود ریز قطعات زمین گیر نباشند.
با دستور سرلشکر شهید منصور ستاری فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش در سال ۱۳۶۵، مجتمع صنعتی اوج نهاجا برای بازسازی هواپیماهای آسیب دیده ایجاد شد تا ضمن عملیاتی کردن مجدد این پرنده‌ها در آینده بتوان از طریق بازسازی هواپیماها به بستری برای ساخت هواپیماهای جنگنده و آموزشی به منظور شکستن سد تحریم هم دست پیدا کرد.
پس از پایان جنگ تحمیلی برنامه‌های مجتمع اوج نهاجا با همکاری شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها) و شرکت هواپیماسازی ایران (هسا) تقویت شد و در نهایت منجر به تولید جنگنده‌های آذرخش و صاعقه در دهه ۷۰ و ۸۰ شمسی و همچنین جنگنده‌های آموزشی شد.
حساسیت صنعت هوایی و سطح بالای تکنولوژی آن موجب شده تا روند دستیابی به فناوری‌های مختلف در آن شامل بال و بدنه، موتور، اویونیک و سامانه‌های ارتباطی و کنترل آتش در طی ۴ دهه گذشته توسط متخصصان و دانشمندان صنایع دفاعی کشورمان آن هم در اوج تحریم‌ها رقم بخورد.
با نگاهی کوتاه و گذرایی که به تاریخچه نیروی هوایی در ایران داشتیم، می‌توان این دوران را به دو مقطع زمانی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم کرد. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اگرچه ایران از جنگنده‌های به روز و مدرن دنیا برخوردار شد که آن هم سالیان دراز به طول انجامید تا بتواند این جنگنده‌ها را خریداری و تحویل بگیرد، تمامی آموزش‌ها و دوره‌های خلبانی و آموزش‌ها فنی در خارج از کشور برگزار می‌شد و حتی برای تعمیر و نگهداری تجهیزات نیز از مستشاران آمریکایی استفاده می‌شد. این مستشاران نظامی اجازه نمی‌دادند کارشناسان داخلی در این عرصه ورود کرده و تجربه‌ای کسب کنند، جالب توجه است که از جنگنده‌هایی که با پول مردم ایران خریداری شده بود نیز در جنگ ویتنام استفاده شد و آنها را در اختیار ارتش آمریکا قرار داده بودند.
با پیروزی انقلاب اسلامی و با خروج مستشاران نظامی از ایران و البته تحریم‌های همه جانبه، همه کارشناسان بر این باور بودم که جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش ایران ظرف مدت بسیار کوتاهی زمین گیر خواهند شد و قابلیت عملیاتی نخواهد داشت. شاید یکی از دلایل تصور صدام برای تهاجم نظامی به ایران نیز همین اطلاعاتی بود که آمریکایی‌ها در خصوص توان نظامی ایران به ویژه نیروی هوایی ارتش در اختیار آنها قرار داده بودند اما با این وجود و به برکت انقلاب اسلامی و خودباوری و تلاش شبانه‌روزی کارکنان نیروی هوایی، جنگنده‌های نیروی هوایی زمین گیر نشده و هواپیماها به خوبی اورهال و آماده عملیات شدند، آموزش‌های خلبانی و فنی بهترین شکل در داخل کشور برگزار شد و در کنار این فرزندان ایران در قالب جهاد خودکفایی و مجتمع اوج نیروی هوایی و با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح شروع به تحقیق و طراحی جنگنده کردند و امروز با توجه به تولید جنگنده‌هایی همچون جنگنده بومی کوثر و جت آموزشی یاسین ایران در زمره معدود کشورهای دارنده فناوری هوایی قرار گرفته است که در آینده‌ای نزدیک می‌تواند این فناوری را در اختیار سایر کشورها قرار دهد.
در ادامه به بررسی جزئیات جنگنده‌ها و هواپیماهایی که در سال‌های بعد از انقلاب به دست متخصصان داخلی و با وجود تحریم‌های وارد چرخه نظامی کشور شده‌اند، می‌پردازیم:
جنگنده آذرخش
آذرخش نخستین تلاش ایران برای تولید یک جنگنده بود که در طی این پروژه با بازیابی جنگنده‌های F-۵ آسیب دیده در دوران دفاع مقدس و ارتقا آنها تحت عنوان پروژه SR-۲ جنگنده آذرخش با توانایی‌هایی ارتقا یافته نسبت به F-۵ تولید شد.
نخستین نشان از آذرخش در مانور مشترک ذوالفقار در مهرماه ۱۳۷۶ بود که با حضور رهبر انقلاب در منطقه عمومی رزمایش (کوشک نصرت) جنگنده آذرخش برای اولین بار و در حضور فرمانده معظم کل قوا اقدام به بمباران اهداف خود کرد. پس از آن نیز در زمستان ۱۳۷۷ سرتیپ حبیب الله بقایی فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش در گزارشی در مورد توانایی‌های نظامی ایران، ساخت جنگنده آذرخش و هواپیمای آموزشی تندر را از دستاوردهای نیروی هوایی ایران برشمرد.
خلبانان نیروی هوایی ارتش در کابین جنگنده آذرخش
مأموریت آذرخش نیز مانند صاعقه، پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای سطحی مستقر در میدان رزم است که با استفاده از انواع بمب‌ها و راکت‌ها اقدام به اجرای این مأموریت می‌کند.
از جمله ارتقاهای صورت گرفته بر روی آذرخش طی پروژه SR-۲ را می‌توان قابلیت پرواز در شب، نصب سیستم شراره و آتش (Chaff& Flare) برای گمراه کردن موشک‌های حرارتی، نمایشگر سربالا در کابین (HUD) و بهبود سیستم راداری و الکترونیکی برشمرد.
جت آموزشی شفق
جت آموزشی «شفق» برای رفع نیاز نیروهای مسلح کشورمان به هواپیمای آموزشی طراحی شد. این پروژه از سال ۱۳۷۷ توسط مجموعه‌هایی از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح شامل دانشگاه صنعتی مالک اشتر و شرکت هواپیما سازی ایران (هسا) آغاز شد و در آن زمان برنامه‌ای ۵ ساله برای رسیدن به نمونه پروازی مد نظر بود.
شفق هواپیمایی تک موتوره با قابلیت پرواز در تمامی شرایط آب و هوایی، با دو سکان عمودی V شکل و ابعاد به نسبت کوچک است. دو ورودی هوای موتور آن در طرفین بدنه و نزدیک کابین خلبان قرار گرفته و کانآپی (شیشه یا طلق کابین) دیدی بسیار عالی برای مربی پرواز و خلبان آموزش گیرنده فراهم می‌آورد.
این کانوپی دید خوب و تقریباً ۳۶۰ درجه هر دو سرنشین به بیرون را ایجاد نموده است. همچنین دید رو به رو و رو به پایین برای خلبان جلویی به افزایش کارایی در عملیات تهاجم زمینی کمک می‌کند. محل قرارگیری مناسب استاد خلبان در هواپیمای شفق منجر به افزایش تسلط او بر عملکرد خلبان آموزش گیرنده می‌شود.
با استناد به تصاویر منتشر شده از این هواپیما می‌توان ابعاد آن را به طور تقریبی اینگونه بیان نمود: طول کلی حدود ۱۱ تا ۱۴ متر، دهانه بال ۱۰.۵ تا ۱۳ و ارتفاع ۴.۲ تا ۴.۷ متر. بنابراین شفق در زمره جت‌های نظامی کوچک قرار می‌گیرد.
در منابع خارجی برای جرم خالی این هواپیما اعدادی بین ۴۳۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلوگرم و نوع موتور آن RD-۳۳ عنوان شده است. با توجه به اینکه این موتور توربوفن بر روی جنگنده رهگیر «میگ -۲۹» نیروی هوایی ارتش کشورمان هم به کار می‌رود، انتخاب مناسبی برای بهبود شرایط پشتیبانی و تعمیر و نگهداری شفق محسوب می‌شود.
گرچه شفق هیچگاه به تولید انبوه نرسید و در همان نمونه تحقیقاتی خلاصه شد، اما تجربه طراحی و ساخت آن در گام‌های بعدی جمهوری اسلامی ایران برای تولید جنگنده بومی به مدد متخصصان و طراحان بود و از آن استفاده شد.
جنگنده آموزشی سیمرغ
بخش مهمی از عمر خدمتی یک خلبان صرف آموزش می‌شود و در واقع خلبان از بدو استخدام تا زمان بازنشستگی به صورت مداوم تحت آموزش‌های مختلف و متنوع قرار دارد و به همین منظور برای آموزش خلبانان نیز جنگنده‌ها و سامانه‌های آموزشی فراوانی وجود دارد.
اعمال تحریم‌های شدید علیه صنعت هوانوردی کشورمان باعث شده بود که نیروی هوایی از این نظر در مضیقه قرار بگیرد و پرنده‌های مناسب برای آموزش خلبانان جنگنده وجود نداشته باشد. کمبود جنگنده‌های آموزشی باعث شد که تیم طراحی و توسعه محصول شرکت هواپیماسازی ایران در دهه ۸۰ دست به کار ساخت یک جنگنده آموزشی شود. حاصل تلاش فرزندان ایران اسلامی در صنایع دفاعی اولین بار در نمایشگاه هوایی کیش سال ۸۴ رونمایی شد.
در طرح ساخت جنگنده آموزشی پیشرفته سیمرغ، بجای طراحی و ساخت یک جنگنده آموزشی، با ایجاد تغییراتی در جنگنده‌های F-۵A تک سرنشین، به جنگنده‌های دو سرنشینه تبدیل شدند که توانمندی بهره بردای آموزشی از این جنگنده‌ها را فراهم ساخت. اصلی ترین تغییرات ایجاد شده در این جنگنده شامل ساخت یک کابین مجزا، تغییر در ورودی موتور هواپیما، کاناپی (شیشه کابین هواپیما) و صندلی‌های پران نسل جدید K-۳۶D بود.
جنگنده بمب افکن صاعقه
این جنگنده برای نخستین بار، در سفر رهبر معظم انقلاب به همدان پرواز آزمایشی خود را با موفقیت به انجام رساند که در پی آن، فرمانده معظم کل قوا خطاب به خلبانان نیروی هوایی ارتش فرمودند که این موفقیت، نتیجه تلاش بی وقفه و ایمان پایدار جوانان دانشمند این کشور است.
جنگنده بمب افکن صاعقه در شهریور ماه سال ۱۳۸۵ با پرواز موفق در رزمایش ضربت ذوالفقار رسماً به ناوگان هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیوست و در رژه هفته دفاع مقدس سال ۱۳۸۶ از آن رونمایی شد.
شکل ظاهری جنگنده صاعقه و برخورداری از سکان عمودی V شکل و تغییر ماهیت آیرودینامک آن، صاعقه را از جنگنده پیش از خود یعنی آذرخش متمایز ساخت و رونمایی از آن بازتاب زیادی در رسانه‌های جهان داشت.
تحویل اولین فروند صاعقه با حضور فرمانده معظم کل قوا
اصلی ترین مأموریت صاعقه پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای سطحی مستقر در میدان رزم است و قابلیت حمل انواع بمب‌های سقوط آزاد و راکت آن را در اجرای این مأموریت توانمند می‌سازد. همچنین صاعقه برای درگیری‌های هوایی احتمالی قابلیت حمل دو فروند موشک AIM-۹ سایندوایندر را دارد و توانمندیهای حمل و شلیک انواع راکت، پرتاب انواع بمب و موشک با سیستم رادار پیشرفته قابلیت مناسبی به آن داده است.
قدرت پیشرانه صاعقه توسط دو دستگاه موتور J-۸۵ تأمین می‌شود که سرعتی معادل ۱.۸ برابر سرعت صوت را برای آن رقم می‌زند.
بیشترین وزن محموله این هواپیما ۴,۴۰۰ کیلوگرم و وزن خالی این هواپیما ۸,۰۰۰ کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست این هواپیما ۱۵,۰۰۰ تا ۱۸,۰۰۰ کیلوگرم بوده و بردی در حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر را دارد.
جدیدترین جنگنده ایرانی، «قاهر ۳۱۳» نام دارد که در بهمن سال ۹۱ با حضور رئیس جمهور وقت رونمایی شد. کلیه مراحل طراحی و ساخت این جنگنده توسط دانشمندان و متخصصان سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع انجام شده است. این جنگنده پیشرفته با مشخصات ظاهری منحصر به فرد، دارای سطح مقطع راداری بسیار کم و همچنین قابلیت انجام عملیات پروازی در ارتفاع پست است. بهره‌برداری از مواد پیشرفته در ساخت هواپیما و سیستم‌های الکترواویونیک پیشرفته از دیگر ویژگی‌های جنگنده قاهر ۳۱۳ است.
این جنگنده توانایی حمل تسلیحات پیشرفته بومی را دارد و از قدرت تهاجمی بالا برخوردار است. قابلیت نشست و برخاست با طول باند کوتاه و تعمیر و نگهداری آسان و سریع از دیگر ویژگی هواپیمای قاهر ۳۱۳ است. همچنین گفته شده که این جنگنده ایرانی قادر است، ۶ موشک هوا به هوا را در خود جای دهد.
در سال ۹۴، جانشین وقت وزیر دفاع از تکامل جنگنده بومی قاهر خبر داد و در فروردین ماه سال ۹۶ با حضور رئیس جمهور فرمان آغاز آزمایشات حرکت به روی زمین (تاکسی) و آماده‌سازی پروازهای آزمایشی جنگنده قاهر ۳۱۳ صادر شد و توسط وزیر وقت دفاع اعلام شد که پس از اتمام آزمایش‌های لازم، این جنگنده تحویل نیروی هوایی ارتش داده خواهد شد.
وی چندی پیش نیز در گفت‌وگویی بیان کرده بود: «جنگنده قاهر یک هواپیمای آموزشی با قابلیت پشتیبانی نزدیک از نیروی زمینی است. این جنگنده وارد تست‌های پروازی شده است. یکی از این تست‌ها این است که هواپیما بتواند روی باند حرکت کند و اصطلاحاً تاکسی کند بعد از این مرحله باید با سرعت روی باند حرکت کند و آماده پرواز شود که به آن فست تاکسی می‌گویند. در هرکدام از این مراحل هواپیما نقاط قوت و ضعف خود را نشان می‌دهد، بعد پرواز می‌کند و پس از آنکه همه سامانه‌ها در تست‌ها پاسخ مثبت دادند، جنگنده تولید می‌شود. برای جنگنده قاهر ما تا مرحله فست تاکسی پیش رفته‌ایم.»
سال گذشته یک خبرگزاری روسی در گزارشی، جنگنده در حال ساخت قاهر ۳۱۳ را به عنوان یکی از ۱۰ جنگنده برتر قرن ۲۱ معرفی کرد و ایران با ساخت و پرواز این جنگنده در آسمان جز چند کشور معدود دارای توانمندی فرآیند طراحی و ساخت هواپیمای در این کلاس قرار داده است.
جت آموزشی کوثر -۸۸
در فروردین سال پیش بود که سردار حسین دهقان وزیر وقت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در مراسم رونمایی از دستاوردهای جدید این وزارتخانه که با حضور حسن روحانی رئیس جمهور صورت گرفت، خبر تولید جت آموزشی بومی «کوثر -۸۸» را اعلام کرد.
جت آموزشی-رزمی کوثر که به منظور آموزش‌های پیشرفته خلبانی (UPT و CCT) طراحی و ساخته شده، با سطح بال ١٢ متر، ارتفاع ٤.٧ مترو بیشینه وزن برخاست ٦١٨٠ کیلوگرم، از توانایی اجرای مأموریت‌های آموزشی و رزمی سبک را با دو خلبان برخوردار است.
طول باند کم برای نشست و برخاست و برد ١٥٠٠ کیلومتری از دیگر ویژگی‌های جت آموزشی-رزمی کوثر است.
پیش تر امیر سرتیپ عبدالکریم بنی طرفی مدیرعامل سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح در حاشیه نمایشگاه ماکس، با اشاره به ارائه نمونه جت آموزشی-رزمی «کوثر -۸۸» در این نمایشگاه اعلام کرده بود: طراحی این هواپیما مختص جمهوری اسلامی ایران است و کپی هیچ هواپیمای دیگری نیست و امیدواریم در دوره‌های بعدی این هواپیما را برای صادرات و نمایش هوایی به این نمایشگاه بیاوریم.
وی گفت: نمایش جت «کوثر -۸۸» در این نمایشگاه نمایانگر قدرت و توانمندی جوانان و متخصصین صنایع هوایی کشور است.
جنگنده کوثر
جنگنده بومی کوثر که سال گذشته و همزمان با روز صنعت دفاعی و با دستور رئیس جمهور به پرواز درآمد، دارای ویژگی‌هایی از جمله بومی سازی سامانه‌های اویونیک و کنترل آتش پیشرفته نسل ۴، سامانه‌های مکانیکی و هیدرولیکی، موتور با به کارگیری شبکه گسترده شرکت‌های دانش بنیان و سازمان‌های صنعتی وزارت دفاع، مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، بهره گیری از معماری یکپارچه پیشرفته اویونیک و کنترل آتش با استفاده از شبکه داده دیجیتال نظامی منطبق با نسل ۴، بهره گیری از فناوری نمایشگرهای چندمنظوره تمام دیجیتال، بهره گیری از کامپیوتر محاسبات بالستیک سلاح و سامانه پیشرفته نشانه روی مقابل خلبانان( HUD ) به منظور افزایش دقت اصابت سلاح و مهمات، بهره گیری از رادار پیشرفته چندمنظوره کنترل آتش جهت بالا بردن کشف اهداف و تهدیدات و بهره گیری از ناوبری دقیق به صورت رادیویی و مستقل و استفاده از سامانه نقشه متحرک هوشمند است.
هواپیمای کوثر یک هواپیمای جنگنده پیشرفته با مأموریت پشتیبانی نزدیک هوایی است که تجربه طراحی و ساخت آن در گام‌های بعدی جمهوری اسلامی ایران برای تولید جنگنده بومی است.
این هواپیما در دو نوع تک کابین و دو کابین قابل تولید خواهد بود که نوع دوکابینه علاوه بر قابلیت رزمی، برای آموزش خلبانان در مرحله پیشرفته کاربرد دارد.
جت آموزش «یاسین»
جت آموزش پیشرفته تمام ایرانی «یاسین» ۲۵ مهر سال جاری رونمایی شد که آخرین دستاورد رونمایی شده توسط متخصصان داخلی است.
این جت دارای دوازده متر طول، ۴ متر ارتفاع و پنج و نیم تن وزن بدون بار در شرایط برخاست عملیاتی است و می‌تواند تا سقف دوازده کیلومتر به پرواز درآید.
بال این هواپیما با بیش از ۱۰ متر طول و ۲۴ مترمربع مساحت به شکلی طراحی شده است تا این هواپیما بتواند با حداقل سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت در دسته بهترین هواپیماهای آموزشی دنیا در نشست و برخاست قرار بگیرد و سرعت خود را در سطح دریا به سرعت صوت برساند.
وجود یک باله افقی کاملاً چرخان در دم این هواپیما محدودیت خلبان را برای انجام مانورهای مختلف و به خصوص خروج از حالت «اسپین» یا سقوط دورانی برطرف می‌کند.
جت آموزشی پیشرفته «یاسین» از دو موتور توربو جت با قدرت رانش ۷ هزار پوند بهره می‌برد که از نظر قدرت در رده موتور هواپیماهای جنگنده دنیاست.
کابین این هواپیما با چینش پشت سر هم و غیر هم سطح به گونه‌ای طراحی شده است تا میدان دید راحت و وسیعی را برای شاگرد در کابین جلو و به ویژه استاد خلبان در کابین عقب فراهم کند.
صندلی پران این هواپیما نسبت به نمونه‌های خارجی خود قادر است در سرعت صفر یعنی روی باند و در هر شرایطی فعال شده و سرنشین‌ها را در کسری از ثانیه تا ۱۰۰ متر به بیرون از هواپیما پرتاب کند.
میزان مسافت باندی که این هواپیما برای فرود احتیاج دارد تنها ۷۰۰ متر است و هواپیمای یاسین حتی قابلیت فرود بر روی باندهای کوتاه را داراست.
ایران با طراحی و ساخت این هواپیمای جت آموزش پیشرفته در زمره معدود کشورهای دارنده فناوری هوایی قرار گرفته و آمادگی دارد این توانمندی را با سایر کشورها به اشتراک بگذارد.
