کمی بیش از دو ماه به برگزاری سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باقی مانده است. در فضای رسانه‌ای پیرامون این نمایشگاه اما کماکان شور و هیجانی برای این رویداد به چشم نمی‌خورد. هر چند که بیشتر توان نیروهای مرتبط با این رویداد در حال حاضر متمرکز بر بخش اجرایی هستند اما خبرها و اتفاقات پیرامون این رویداد به شکلی کم‌رمق در رسانه‌ها حضور دارند. در چنین موقعیتی قادر آشنا مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و قائم مقام نمایشگاه کتاب در گفتگویی تفصیلی سعی کرد یخ حاکم بر این فضا را بشکند و درباره حواشی پیرامون این اتفاق فرهنگی منحصربه‌فرد توضیحاتی ارائه کند. توضیحات آشنا چه در بخش اجرا و چه در بخش نرم‌افزاری نمایشگاه حکایت از روزهای پر خبر و گرمی برای علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی دارد. در ادامه این گفتگو را می‌خوانیم
طی روزهای اخیر میان بخش‌های مختلف بدنه صنفی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اختلافاتی شکل گرفته است و بخشی از این بدنه مدعی هستند که از ظرفیت‌های حرفه‌ای آنها برای مدیریت نمایشگاه کتاب به خوبی استفاده نشده است و بخش غیردولتی مدیر در نمایشگاه را به باندبازی متهم می‌کنند و معتقدند بخش دولتی مدیریت کننده نمایشگاه کتاب با آنها مماشات می‌کند. نگاه و نظر شما در این زمینه چیست؟
من نقد را اگر منصفانه و عادلانه باشد در راستای کمک به جریان فرهنگی کشور می‌دانم. درباره سوال شما اما من در بخشی می‌توانم پاسخگو باشم که در حوزه اختیارات من است. نمایشگاه کتاب تهران در بخشی توسط صنف و در بخشی توسط مؤسسه نمایشگاه‌های بین‌المللی اداره می‌شود و هر دوی آنها هم ذیل نگاه و نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی آن است. ما در سال قبل تجربه خوبی در این حوزه داشتیم و همگرایی خوبی در برپایی نمایشگاه حاکم شد. تلاش کردیم امسال این اتفاق بیشتر شکل بگیرد. از اول سال دنبال این بودیم که آنچه را می‌توان برای برگزاری مطلوب نمایشگاه مهیا کرد از جمله بازنگری در آئین‌نامه‌ها و ضوابط، در دستور اجرا قرار بدهیم. برای این کار فراخوان عمومی دادیم. صنف در این زمینه نقش خوبی داشت. همه انجمن‌های فرهنگی نشر هم در این زمینه به ما نظر دادند و در نهایت آئین‌نامه جدید شکل گرفت. در مقام اجرا همیشه موافق و مخالف هست و مایه نگرانی نیست.
یعنی هیچ نگرانی از بابت این اختلافات ندارید؟
نگرانی من این است که فضای گفتگو و هم‌زبانی و همدلی شکل نگیرد. من الان گفتگوی درون صنفی را در درون بدنه نشر کمرنگ می‌بینم. ما به عنوان بخش دولتی با صنف رابطه خوبی داریم اما در بخش درون صنفی رابطه‌های گفتگو محور کم است. ما در آئین‌نامه و شورای سیاستگذاری نمایشگاه مصوب کردیم که اتحادیه تهران به عنوان نماینده اصناف نشر با وزارت ارشاد در تماس باشد و این اتفاق هم رخ داد است. البته قرار بر این بوده که این نماینده از ظرفیت دیگر بخش‌های صنف هم بهره ببرد. در حال حاضر نماینده صنف در تمامی بخش‌های اجرایی حضور دارد و کارش را پیش می‌برد. من راغبم فضای همدلی در صنف بیشتر از سال قبل باشد. الان هم می‌دانم که کسی در صنف از نمایشگاه قهر نکرده است. گفتگوها در حال اجراست و امیدوارم در نهایت به یک تفاهم مشترک منتج شود
وزارت ارشاد نمی‌تواند در این زمینه نقش تسهیل کننده داشته باشد؟
ما تا الان چندین جلسه در این زمینه داشتیم. معاون محترم فرهنگی هم همین‌طور. امیدوارم در نهایت به یک جمع‌بندی مطلوب برسیم. الان هم این‌طور نیست که دوستان انجمن‌ها هیچ مسئولیتی نداشته‌اند بلکه صحبت بر سر این است که انجمن‌ها در حوزه‌های سیاستگذاری و مدیریت کلان هم نقش داشته باشند. این مساله در دست شور و گفتگو است. من شفاف می‌گویم که اختلاف درون صنف نه به نفع ماست نه نمایشگاه نه خود صنف. تصور می‌کنم بشود به یک تفاهمی رسید و حاصلش را در نمایشگاه دید.
اشاره داشتید به پروسه گردآوری نظرات و اجرای آئین نامه تازه برای نمایشگاه کتاب در سال آتی. اما چندی قبل در خبرها به نقل از یک مدیر معاونت فرهنگی ذکر شد که این آئین‌نامه تازه در نهایت برای اجرا به نمایشگاه دو سال بعد موکول شد و برای نمایشگاه آتی با همان آئین‌نامه قبلی کار به پیش می‌رود. علت این مساله چه بود؟
چنین چیزی صحت ندارد. ما بر اساس آئین‌نامه تازه در حال پیشبرد کار هستیم. آنچه تصویب شد ابلاغ هم شده است و کار بر اساس آن در حال پیشبرد است. ساختار جدید نمایشگاه در دوره آتی اجرایی می‌شود.
این ساختار تازه چه ویژگی‌های دارد؟
ابتدا بگویم که در هفته‌های آتی جلسه‌ای برگزار می‌شود و سه نفر از دست‌اندرکاران تدوین این آئین‌نامه با نمایندگان صنف نشر به بررسی این آئین‌نامه خواهند پرداخت تا نظرات گردآوری و شنیده شود. این حق صنف است. آئین‌نامه تازه بر اساس نیازی که به بازنگری آئین‌نامه قبلی حس شده بود به روز شد. وظایف بخش‌ها و هیأت‌ها و کمیسیون‌ها در آن شفاف شد و وظایف هر بخش به شکل شفاف و غیرقابل تفسیر بیان شد. یک کمیته ۹ نفره که خبره اجرا و تدوین آئین‌نامه بودند ساعت‌ها برای تدوین این آئین‌نامه کار کردند. در نهایت در آئین‌نامه تازه جدای از تفکیک وظایف و شفافیت موضوعات دیگری هم مورد توجه قرار گرفت. مثلاً همیشه در بحث تعامل و ارتباط با دستگاه‌های نظارتی و بیرونی به صورت شفاف بیان شد که به چه شکلی باید این اتفاق شکل بگیرد. در بخش تخلفات به طور شفاف مشخص شد که تخلف چیست. به صورت مکتوب این مساله نوشته شده و جرایم آن نیز به صورت روشن و شفاف بیان شد. مساله بعدی در زمینه هزینه و درآمد بود که در آئین‌نامه تازه برای نخستین بار کمیسیون بازرگانی و تبلیغات برای درآمدزا کردن نمایشگاه شکل گرفت. نمایشگاه باید بتواند در حوزه اجرا از پس هزینه‌های خود بر بیاید و این کمیسیون تازه قرار است در این حوزه فعالیت کند که تا الان مباحث خوبی را پیش برده است. جهت‌گیری و روح حاکم بر نمایشگاه هم در آئین‌نامه تازه به سمت برگزاری اقتصادی حرکت کرده است. برای این کارها زحمت زیادی کشیده شده است و ما هم درباره آن پاسخگو هستیم. شاید برای سالهای آتی چیزی به این آئین‌نامه کم یا زیاد کنیم اما آنچه الان هست معدل نظرات و تجربیات همه است.
اشاره‌ای به بحث هزینه و درآمد کردید. در جداول تقدیمی دولت برای بودجه به مجلس درباره کمک دولت به نمایشگاه کتاب همان رقم سال قبل یعنی ۹ میلیارد تومان درج شده بود. از سوی دیگر هزینه‌های حضور ناشران در نمایشگاه کتاب حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است. این اتفاق چه معنایی دارد؟ قرار است بار مالی نمایشگاه در حجم بیشتری بر دوش ناشران بیافتد؟
ما کمترین سهم افزایش درآمد نمایشگاه را از محل افزایش اجاره غرفه‌ها دیده‌ایم. استدلال هم این بود که در قیمت پایین ناشری که کارش با متراژ کم صورت می‌گیرد تقاضای غرفه بیشتر می‌کند و بالعکس. وقتی هزینه بالا می‌رود اما ناشران سعی می‌کنند کارشان را به شکلی اقتصادی‌تر پیش ببرند و در نتیجه تعداد بیشتری از ناشران از فضا بهره‌مند می‌شوند. همکاران ما بر این باور بودند که اگر هزینه را کماکان پایین نگاه دارند برای تخصیص با مشکل جدی روبرو خواهند شد. سقف و کف افزایش مشخص است و به نظرم اتفاقی منطقی شکل گرفته است. امسال بنا داریم در حوزه فضای باز حضور نداشته باشیم و لذا برای سامان دادن به حضور همه ناشران این کار لازم بود.
چرا این اتفاق در بخش ارزی رخ نداده است؟
داده است. این افزایش برای همه بخش‌هاست
هزینه‌های مصلی برای برگزاری نمایشگاه چقدر زیاد شده است؟
ما هنوز به رقم قطعی با مصلی نرسیده‌ایم اما قطعاً دوستان مصلی هم افزایش هزینه‌هایی را طلب خواهند کرد. الان افزایشی معادل ۱۰ تا ۱۵ درصد سال قبل پیشنهاد آنهاست که به نظرم تا حدود ۱۰ درصدش منطقی است. مثلاً در مورد خاص برق سال قبل من شاهد بودم که برآورد یک میلیارد و ۱۰۰ میلیونی آنها برای هزینه برق بیش از یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در نهایت آب خورد. با این همه هم پارسال و هم امسال مصلی با دوستان اجرایی ما خیلی خوب برخورد کرده است. از همین الان به ما اجازه داده‌اند که در حوزه اجرا گروه‌هایمان را مستقر کنیم و این خیلی به ما کمک می‌کند و ارزشمند است.
تعهداتی که مصلی داده است در چه مرحله‌ای است؟ از تحقق آن اطمینان دارید؟
آقای صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نامه‌ای به وزیر راه مسکن و شهرسازی نوشته‌اند و برای مهیا شدن مصلی برای میزبانی نمایشگاه کتاب طلب کمک کرده‌اند. خوشبختانه با این پیگیری‌ها ساخت و ساز رواق شرقی به سرعت در دست اجراست و امیدواریم که به فروردین‌ماه برسد. الان کف‌سازی و برق کشی و تمیز کردن سقف و ستون رواق‌ها در دست اجراست و امیدواریم با پایان این کار امسال هیچ بخشی از نمایشگاه در زیر چادر برپا نشود. بعد از دهه فجر جناب آقای صالحی با حضور وزیر مسکن و شهرسازی از مصلی بازدید می‌کنند و اگر نقص و اشکالی هست در همان جلسه دیده شود و برایش تعیین تکلیف شود.
اشاره کردید به ایجاد کمیسیون تبلیغات و درآمدزایی برای نمایشگاه کتاب. درباره ساختار و عملکرد این کمیسیون توضیح بفرمائید؟
نمایشگاه کتاب تهران از منظر درآمدزایی ظرفیت‌های بالایی دارد. یکی از آنها ظرفیت‌های حضور بنگاه‌های اقتصادی در آن است که یکی از آنها بانک است. بانک عامل ما امسال بانک صادرات است. من از مدیریت بانک شهر و چند سال همراهی آنها با نمایشگاه کتاب تشکر می‌کنم اما در نهایت امسال به موضوع تغییر بانک رسیدیم
چرا؟
بانک نمایشگاه کتاب باید جدای از عامل بودن حامی نمایشگاه هم باشد. ما خیلی تقاضا کردیم در این زمینه با بانک شهر وارد مشورت و جلسه شویم که به هر تقدیر میسر نشد. اما بانک صادرات در این زمینه به صورت جدی ورود کرد و حتی در چند جلسه شخص مدیرعامل بانک صادرات حضور پیدا کرد و دل ما را قرص کرد که خودش پای کار است. بانک صادرات قبول کرد که جدای از عاملیت حامی نمایشگاه کتاب باشد و بخشی از هزینه‌های نمایشگاه را نیز تقبل کرد.
جز کسب حمایت بانک در زمینه درآمدزایی چه گامی برداشته شده است؟
پیدا کردن اسپانسر برای نمایشگاه هم مد نظر ما بوده است. چند گروه در این زمینه اعلام آمادگی کردند و حاضر بودند که کل نمایشگاه را در اختیار بگیرند برای موضوع تبلیغات و اغذیه. من اما فکر کردم بهتر است آرام آرام جلو برویم تا مشکلات خودش را رفته رفته نشان دهد و بتوانیم رفعش کنیم. الان که با شما صحبت می‌کنیم با یک اسپانسر برای نمایشگاه کتاب به تفاهم رسیدیم و قراردادش را امضا کردیم. درآمد ما از این محل قابل توجه خواهد بود.
ظرفیت دیگر هم تبلیغات محیطی و اغذیه است که مزایده هر دویش را اعلام کردیم. بخش بعدی تبلیغات داخل سالن‌هاست که امسال برایش فراخوان داده‌ایم و اولویت ما هم در این زمینه انجمن‌های برگزار کننده آن سالن‌هاست. اگر از سوی آنها به نتیجه نرسیدیم برای آن نیز مزایده برگزار می‌کنیم.
کمی هم درباره بخش بین‌المللی نمایشگاه صحبت کنیم. امسال کشور ما از نظر سیاسی وضعیت خاصی را داراست و اهمیت بخش بین‌المللی نمایشگاه هم دو چندان می‌شود. از این منظر بفرمائید که چه تدارکی برای این بخش دیده شده است؟
نکته درستی را اشاره کردید. امسال تلاش مضاعفی در حوزه بین‌المللی نمایشگاه انجام شده است. ۱۰۰ درصد رایزنی‌ها و ۹۰ درصد سفارتخانه‌های ما درگیر این مساله شده‌اند. امسال بیش از تصور ما برای حضور در نمایشگاه تقاضا داشته‌ایم و ناچار از انتخاب هستیم. کشورهایی از آمریکای لاتین که هیچ زمانی به ایران نمی‌آمدند امسال متقاضی حضور در نمایشگاه ما شده‌اند. شرایط ما با این وضعیت بسیار بهتر از سالهای قبل است. هیأت عالی کشور ترکیه نیز هفته جاری به تهران سفر می‌کنند و تفاهمنامه میان ما از سمت ما نهایی شده و برای اعلام نظر آنها ارسال شده است. شنیده‌ایم که بار کتاب‌هایشان بهمن ماه به تهران می‌آید. البته در حال گفتگو هستیم که عجله نکنند و اول لیست ناشران حاضر را نهایی کنند. اگر بگویم که روزانه چند نوبت درباره این حضور در نمایشگاه در حال صحبت و رایزنی هستیم بیراه نیست.
در حوزه یارانه‌های نمایشگاه کتاب امسال چه تدارکی دیده‌اید؟
هفته قبل در این زمینه جلسه‌ای داشتیم و مصوب شد که یارانه‌ها قطعاً زیاد شود. رقمش اما طی هفته آینده و تا پایان بهمن اعلام می‌شود.
یارانه‌ها با همان زیرساخت سال قبل هزینه می‌شود؟
نرم‌افزار ساماندهی یارانه‌ها که سال قبل تست شد و اشکالاتش رفع شد امسال هم به کار گرفته می‌شود و امسال در کنار پی‌سی‌پوز از امکان اندروید پوز هم بهره می‌بریم. بانک صادرات در این زمینه به ما اطمینان داده است که زیرساخت‌های این کار فراهم است. امسال کل نمایشگاه را زیر بار این سیستم می‌بریم که کار بزرگی است و مانع از نقد کردن بن می‌شود و اطلاعات فراوانی به دست ما می‌دهد. تا الان چند جلسه آموزشی برای ناشران گذاشته‌ایم. در سیستم پی‌سی‌پوز نیاز به یک لپ تاپ است و در سیستم اندروید پوز با یک دستگاه موبایلی کار انجام می‌شود. برای این کار خیلی زحمت کشیده شده است و امسال امیدواریم که نتیجه آن را ببینیم. پارسال واقعیت این شد که کسی حاضر نبود مسئولیت این کار را بپذیرد اما امسال به پشتوانه تجربه سال قبل این کار برای کل نمایشگاه انجام می‌شود.
